W styczniowym numerze „Forum Logopedy” poruszamy zagadnienie rozwoju mowy i komunikacji w kontekście niepełnosprawności dziecka. Piszemy również o potrzebach edukacyjnych młodych pacjentów z afazją rozwojową, trudnościach, z którymi boryka się dziecko z mutyzmem wybiórczym oraz wpływie, jaki motoryka mała wywiera na rozwój kinestezji artykulacyjnej. Terapii dzieci z autyzmem poświęcony jest artykuł Magdaleny Budkiewicz, nauczyciela pedagogiki i terapeuty behawioralnego.

W wywiadzie miesiąca Ewa Małachowska, neurologopeda, logorytmik i glottodydaktyk rozmawia z Marzeną Zaorską, członkiem Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk. Ekspertki, których zainteresowania naukowe i praktyczne koncentrują się na wspomaganiu rozwoju, edukacji i rehabilitacji dzieci, dyskutują na temat sfer, w jakich objawia się sprzężona niepełnosprawność. Na szczególną uwagę zasługuje fragment rozmowy dotyczący wyboru skutecznej metody komunikacji w pracy z wymagającym pacjentem. Ewa Małachowska zadaje pytania związane z terapią, jakiej poddawane są dzieci głuchoniewidome oraz docieka, ile osób w Polsce boryka się z takimi trudnościami. Według statystyk Towarzystwa Pomocy Głuchoniewidomym na 10 tysięcy pełnosprawnych obywateli przypadają dwie osoby głuchoniewidome. W organizacji zarejestrowanych jest około 1800 osób; z tego 3–6 % to głuchoniewidomi, 20% to niewidomi i słabowidzący, drugie 20% to niesłyszący i słabowidzący, zaś połowę stanowią osoby słabosłyszące i słabowidzące, jak podaje Marzena Zaorska.

Na łamach styczniowego „Forum Logopedy” piszemy o tym, jak dzieci głuchoniewidome funkcjonują w społeczeństwie oraz jakie są ich szanse na samodzielne życie. Sprzężona niepełnosprawność sensoryczna w aspekcie komunikacyjnym stanowi wyzwanie dla logopedów. W niniejszym artykule podpowiadamy, jaką metodę terapii wybrać podczas pracy z dziećmi z równoczesnym uszkodzeniem słuchu i wzroku.

Jakie czynniki wpływają na psychogenne zaburzenia mowy?

Wraz z początkiem roku zastanawiamy się nad wpływem czynników psychicznych, socjalnych i somatycznych na funkcjonowanie człowieka. Psychogenne zaburzenia mowy i głosu to temat, któremu przygląda się prof. Zbigniew Tarkowski, kierownik Zakładu Patologii i Rehabilitacji Mowy Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Ekspert opisuje w czym tkwi istota jąkania i objaśnia fenomen tego zjawiska. Tarkowski definiuje jąkanie jako splot czynników biopsychospołecznych i podkreśla, że psychogenne zaburzenia mowy stanowią niespecyficzną reakcję organizmu na szkodliwe bodźce.

W jaki sposób objawia się afazja rozwojowa?

„Dzieci z zaburzeniami mowy przejawiają deficyty uwagi i problemy z koncentracją, które dezorganizują rozwój poznawczy” – pisze Agnieszka Cugier i Anna Stawiasz na łamach styczniowego „Forum Logopedy”. Ekspertki dzielą się swoim doświadczeniem w pracy z pacjentem afatycznym i tłumaczą, że afazja rozwojowa to specyficzne zaburzenie rozwoju mowy i języka, obejmujące wyłącznie dzieci pozostające w normie intelektualnej i o prawidłowym słuchu fizjologicznym. Oznacza to, że afazja rozwojowa nie jest przesłanką do zwolnienia pacjenta z obowiązku realizacji podstawy programowej.

Wczesna interwencja logopedyczna w przypadku wykrycia choroby jaką jest zespół SLO

Osobne miejsce w magazynie poświęciliśmy problematyce wczesnej interwencji logopedycznej u dzieci cierpiących na Zespół Smitha-Lemliego-Opitza oraz ćwiczeniom motoryki małej, jakich wymaga skuteczna terapia ręki. Zespół Smitha-Lemliego-Opitza jest nieuleczalny, co podkreśla Beata Stępień w artykule „Wczesna interwencja logopedyczna w przypadku dziecka z zespołem SLOS”. Uznany neurologopeda i oligofrenopedagog tłumaczy, że terapia tego schorzenia polega jedynie na łagodzeniu i niwelowaniu objawów. Osoba cierpiąca na zespół SLO zawsze wymagać będzie stałej opieki i pielęgnacji. Wczesna interwencja logopedyczna ma więc na celu zapewnienie pacjentowi optymalnego rozwoju pomimo trudności, z jakimi boryka się na co dzień. Motoryka mała dziecka z zespołem SLO musi być nieustannie stymulowana, o czym przypomina ekspertka. Terapia ręki bazuje w jego przypadku na ciągłym dostarczaniu różnorodnych bodźców dotykowych, co ma służyć rozwojowi czynności manualnych.

Mutyzm wybiórczy – różne podejścia w terapii

Artykuł Barbary Ołdakowskiej-Żyłki, pedagoga i trenerki Polskiego Towarzystwa Psychologicznego poświęcony jest terapii zaburzenia lękowego jakim jest mutyzm wybiórczy. Spowodowany jest on czynnikami biologicznymi lub indywidualnymi warunkami osobowymi. Najczęściej objawia się tym, że pacjent swobodnie rozmawia w domu, lecz milczy w szkole lub podczas spotkań w gronie rówieśniczym. Ekspertka podkreśla, że dziecko z mutyzmem wybiórczym zmaga się nie tylko z trudnościami z mówieniem w sytuacjach społecznych, ale też z szeregiem innych, równie dotkliwych objawów. Ołdakowska-Żyłka pisze również, że koncentrowanie się na problemie wybiórczości mowy jako głównej oznace mutyzmu wybiórczego może okazać się niewystarczające w leczeniu całego zaburzenia. Należy zwrócić też uwagę na zaspokajanie potrzeb fizjologicznych poza domem, trudności separacyjne i zaburzenia integracji sensorycznej. Mutyzm wybiórczy dotyka nie tylko dziecko, ale także jego najbliższych – twierdzi Ołdakowska-Żyłka. Zaburzenie lękowe stawiają przed nimi wyzwania, którym trudno podołać bez pomocy profesjonalisty. Ekspertka zaznacza, że „wieloletnia praca z dziećmi cierpiącymi na mutyzm wybiórczy i ich rodzinami pokazuje, że niezwykle ważnym czynnikiem odpowiedzialnym za sukces terapeutyczny jest skoordynowana współpraca pomiędzy rodziną, terapeutą i szkołą/przedszkolem.”

Diagnoza i terapia dzieci z autyzmem

„Autyzm dziecka determinuje jakość życia wszystkich członków rodziny” – stwierdza Magdalena Budkiewicz, poruszając trudne zagadnienie jakim jest terapia dzieci z autyzmem. Artykuł traktujący o rehabilitacji młodego autystyka składania do refleksji, że każdy terapeuta powinien poszerzać wiedzę na temat pracy z oporem dziecka, wykazywać się pokorą, cierpliwością i samokontrolą, a przy tym nie gubić zaangażowania i poczucia misji.

Rozszczep podśluzówkowy i inne wady utrudniające mowę

Roli logopedy we wspomaganiu rozwoju mowy pacjenta z zespołem delecji 22q11 poświęcony jest artykuł Beaty Nowakowskiej i Elżbiety Radkowskiej. „W zespole delecji 22q11 najczęściej spotyka się tzw. rozszczep podniebienia wtórnego, czyli podniebienia twardego i miękkiego albo izolowany rozszczep podniebienia miękkiego” – piszą ekspertki zajmujące się zaburzeniami towarzyszącymi zespołowi DiGeorge'a. Autorki podkreślają, że w leczeniu tego zespołu wad wrodzonych niezwykle ważną rolę odgrywa opieka logopedyczna, która powinna zostać zapewniona pacjentowi z chwilą przyjścia na świat. Na łamach styczniowego numeru „Forum Logopedy” publikujemy również zdjęcia ukazujące rozszczep podniebienia twardego i miękkiego oraz rozszczep podśluzówkowy, będący szczególnie trudny w diagnostyce.