Jakich problemów nastręcza dziecku niepełnosprawność słuchowa w zakresie komunikacji? Na czym powinna się skupiać terapia mowy i języka, aby mogło się ono skutecznie porozumiewać z otoczeniem? Jakie ćwiczenia stosować w terapii surdologopedycznej osób z uszkodzeniami słuchu?
Dział: Z praktyki logopedy
Spotkanie logopedów polskich i czeskich
Konferencja poświęcona dyspraksji u dzieci i osób dorosłych odbyła się z końcem 2015 r. w Karlowych Warach w Czechach. Ze strony gospodarzy wzięli w niej udział wybitni specjaliści oraz przedstawiciele uczelni wyższych kształcących logopedów. W wydarzeniu uczestniczyła także delegacja logopedów polskich.
Rodzic zgłaszający dziecko do logopedy przedstawia zwykle problem jednoznacznie: „Moje dziecko się jąka!”. Czy jest to jąkanie, określane mianem wczesnodziecięcego, czy też są to niepłynności funkcjonalne? A jeśli to pierwsze, czy wymaga terapii? Odpowiedzi nie są łatwe. Analiza zgromadzonego materiału diagnostycznego umożliwia ich udzielenie oraz – jeśli zaistnieje taka potrzeba – dobranie odpowiedniej metody terapeutycznej dla dziecka i jego rodziców. Dzieci w wieku przedszkolnym uczestniczą bowiem w procesie diagnozy oraz terapii wraz z rodzicami.
Komunikacja wspomagająca i alternatywna (ang. augmentative and alternative communication, AAC) jako dziedzina oferuje szeroki wachlarz pomocy komunikacyjnych i strategii umożliwiających porozumiewanie się tym, którzy zupełnie nie mówią, lub uzupełnienie, wsparcie wypowiedzi w przypadku osób używających zrozumiałej mowy częściowo. Niekiedy narzędzia oferowane przez AAC są potrzebne tylko do ekspresji językowej, kiedy indziej – konieczne, by osoba rozumiała kierowane do niej komunikaty. Aby podejmować adekwatne i skuteczne działania z użyciem AAC na różnych etapach interwencji, niezbędne są dane diagnostyczne zbierane przez zespół terapeutyczny.
Człowiek potrzebuje motywacji do wszelkiego rodzaju poczynań, bez względu na to, czy ma zrobić swój pierwszy krok, czy zdobyć dobrą ocenę w szkole, zdać egzamin, czy zawalczyć o awans w pracy. Motywacja jest siłą napędową do osiągania określonych celów, odnoszenia sukcesów i realizacji marzeń. Dotyczy to także terapii logopedycznej. Wydawałoby się, że najważniejsze to zachęcić samych pacjentów. Niestety, sprawa motywacji w terapii rozkłada się trójkącie: pacjent – rodzina – terapeuta.
Na bazie wiedzy pedagogicznej i medycznej opracowano pięciomiesięczny cykliczny program terapeutyczny dla pacjenta, u którego klinicznie rozpoznano chorobę neuronu ruchowego i dyzartrię mieszaną wiotko-spastyczną. Program obejmował 4 etapy (trzy sześciotygodniowe i jeden pięciotygodniowy), z uwzględnieniem stanu klinicznego pacjenta.
Dzieci z niepełnosprawnościami sprzężonymi od urodzenia doświadczają poważnych wielozakresowych ograniczeń rozwojowo--funkcjonalnych. Autorka charakteryzuje sposoby komunikacji takich dzieci z otoczeniem oraz wskazuje metody komunikacji i opisuje kryteria ich doboru. Jest to niezwykle ważne zadanie – komunikacja bowiem służy wszechstronnemu rozwojowi dziecka, a poza tym wspomaga (czy wręcz: czyni w ogóle możliwą) realizację działań rehabilitacyjnych, terapeutycznych i edukacyjno-socjalizacyjnych.
Polscy logopedzi opracowali wiele cenionych narzędzi służących badaniu rozwoju językowego. Jakie walory i wady mają poszczególne testy, czym różnią się testy stare od nowych? Jak wygląda aspekt praktyczny (zastosowanie) i etyczny (kwestie bezpłatnego powielania)? Warto wykorzystać wzorzec amerykański, w którym systematycznie pojawiające się nowe testy koegzystują ze starymi, a o wyborze narzędzia badawczego decyduje specjalista – logopeda lub psycholog.
Dziecko niedosłyszące może mieć problemy nie tylko z rozumieniem otoczenia i komunikacją z nim. Nieprawidłowa komunikacja skutkuje utrudnieniami w relacjach emocjonalnych (izolacja), a także obniżeniem poczucia własnej wartości. Przedstawiony przypadek uświadamia, że pomoc takiemu dziecku jest skuteczna, gdy ma charakter kompleksowy, a w terapię zostają włączeni rodzina, pedagog, wychowawca, a nawet zespół klasowy.
Uszkodzenie narządu słuchu może w poważny sposób wpływać na percepcję dziecka i jego umiejętności językowe. Istnieją określone procedury i narzędzia pozwalające precyzyjnie zdiagnozować dziecko, a dzięki temu – opracować indywidualne postępowanie terapeutyczne.
Wczesna interwencja, terapia oraz działania profilaktyczne powinny rozpoczynać się już na oddziałach noworodkowych i niemowlęcych. Najlepiej, gdyby uwzględniały działania zarówno zespołu opieki medycznej, jak i zespołu rehabilitacyjnego. To one jako pierwsze ocenią stan fizyczny dziecka i zaklasyfikują do grupy ryzyka. Natomiast wykwalifikowani rehabilitanci i rewalidanci (fizjoterapeuci, neurologopedzi, psycholodzy, pedagodzy specjalni) poprowadzą proces profilaktyczno-terapeutyczny.
Dzieci afatyczne rozwijają się inaczej niż ich zdrowi rówieśnicy. Osiowym objawem nieprawidłowego rozwoju są ograniczenia w opanowaniu mowy w aspekcie zarówno ekspresyjnym, jak i percepcyjnym. Niedokształcenie mowy (n.m.) o typie afazji może mieć różną postać. Prawidłowa diagnoza umożliwia objęcie dziecka odpowiednią terapią i dostosowanymi do jego potrzeb formami kształcenia w przedszkolu i szkole.