Dział: Z praktyki logopedy

„Samotni możemy zrobić niewiele, razem możemy zrobić tak wiele” – słowa Helen Keller podkreślają, że współdziałając z innymi, można osiągnąć o wiele więcej niż w pojedynkę. Badania Centrum Badania Opinii Społecznej z 2024 r. dotyczące gotowości do współpracy pokazują, że 82% ankietowanych Polaków zdeklarowało, że działając wspólnie z innymi ludźmi, można osiągnąć więcej niż samemu. Wyniki te wskazują, że zdecydowana większość respondentów niezmiennie pozytywnie odnosi się do idei wspólnego działania, a znaczna część byłaby gotowa pomóc znajomej osobie w różnych aspektach1. Współpraca jest uznawana za jedną z najistotniejszych umiejętności cywilizacji XXI stulecia2.

Logopeda pracujący w państwowych lub prywatnych instytucjach nie powinien akceptować zasad lub wytycznych, które kolidują z jego zawodową niezależnością lub ją ograniczają; powinien wspierać kolegów w obronie ich zawodowej niezależności.
Kodeks etyczny logopedy, pkt 2.2.6.

Rozwój żucia jest jedną z podstawowych kompetencji motorycznych, która jest udoskonalana przez całe wczesne dzieciństwo. Mając na uwadze szerokie perspektywy kontroli motorycznej, wiemy, że rodzaj podawanych tekstur pokarmów zależy od sprawności sfery oralnej – i odwrotnie. Wariant podawanych pokarmów odgrywa istotną rolę w obszarze funkcjonalnym w procesie kształtowania rozwoju kompetencji sfery oralnej dziecka.

Opóźniony rozwój mowy jest jedną z powszechnych przyczyn konieczności podjęcia terapii logopedycznej już w pierwszych latach życia. Skuteczna terapia wymaga nie tylko profesjonalnej wiedzy i umiejętności logopedy, ale także aktywnego udziału rodziców w procesie terapii. Rodzice odgrywają kluczową rolę w procesie nauki i rozwoju mowy, ponieważ to oni spędzają najwięcej czasu z dzieckiem poza gabinetem logopedycznym. Ich zaangażowanie i wsparcie są niezbędne dla utrzymania ciągłości terapii oraz motywacji dziecka do ćwiczeń. W niniejszym artykule skupię się na następujących aspektach współpracy: edukacja rodziców, komunikacja, wsparcie emocjonalne, wskazówki do budowania nawyku w środowisku domowym.

Temat tego artykułu jest wielowątkowy, mimo że zajmuję się tu być może niezbyt liczną grupą dzieci i osób z zaburzeniem językowym, której liczebność w populacji wynosi 3–7%. Taka rozpiętość może wynikać m.in. z trudności w identyfikowaniu zaburzenia, wewnętrznego zróżnicowania tej grupy i różnego stopnia nasilenia trudności w posługiwaniu się mową i językiem. Zastanawiając się nad zasadami współpracy rodziców i specjalistów, musimy pamiętać o tym, jakie są istotne objawy zaburzenia i jak wpływają one na funkcjonowanie społeczne dziecka. Sposobu diagnozowania zaburzenia i najważniejszych jego objawów dotyczył artykuł zamieszczony w lipcowym numerze „Forum Logopedy”1. Specyfika objawów, ich znaczny wpływ na funkcjonowanie dziecka w domu, grupie rówieśniczej i szkole mają znaczenie w planowaniu współpracy z rodzicami. Musimy uwzględnić jej (w naturalny sposób) zmieniający się charakter na różnych etapach życia dziecka.

Im poważniejsze zaburzenie dziecka, tym bardziej dotyka ono całą rodzinę. Powyższe stwierdzenie dotyczy wielu zaburzeń logopedycznych, zarówno komunikacji (np. dzieci ze spektrum autyzmu) czy języka (np. dzieci z rozwojowym zaburzeniem języka), jak i mówienia (Speech Sound Disorders, SSD). Dziecięca apraksja mowy (Childhood Apraxia of Speech, CAS) należy do tej ostatniej grupy. Mowa dziecka jest wtedy bardzo często niezrozumiała, dziecko nie potrafi się porozumieć werbalnie nawet z najbliższymi, mimo ogromnych chęci i wysiłku obu stron, co powoduje narastającą frustrację.

Współczesny świat charakteryzuje się rosnącą mobilnością ludzi, co powoduje, że coraz więcej dzieci dorasta w środowisku wielojęzycznym, w którym równocześnie styka się z różnymi językami. Szczególną uwagę należy poświęcić dzieciom w wieku przedszkolnym (od trzech do sześciu lat), ponieważ jest to czas intensywnego rozwoju językowego. Jakie strategie mogą wspierać ten proces, szczególnie w warunkach współpracy z polskim logopedą online?

W trosce o zapewnienie dobrostanu uczniom z doświadczeniem migracji Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organisation for Economic Co-operation and Development, OECD) opublikowała w 2018 r. raport na temat umiejętności przezwyciężania trudności związanych z akomodacją w nowej szkole. Według tego raportu uczniowie z doświadczeniem migracyjnym to z perspektywy kraju przyjmującego uczniowie urodzeni za granicą bądź mający co najmniej jednego rodzica, który urodził się za granicą. Najistotniejszą rolę do odegrania w zapewnieniu dobrostanu uczniom z doświadczeniem migracji mają działające systemowo instytucje edukacyjne, które powinny stwarzać warunki pomocne tym uczniom w pokonywaniu trudności, jakie napotykają w nowym kraju. Języki edukacji szkolnej na poszczególnych przedmiotach mogą stanowić istotną przeszkodę dla ucznia na pierwszym etapie adaptacyjnym, stąd za bardzo istotne należy uznać pomoce edukacyjne, które w przystępnej formie uświadamiają nauczycielom (a także logopedom, psychologom, pedagogom) złożoność problemów językowych, z jakimi mierzą się uczniowie w szkole. Wiele z tych problemów występuje niezależnie od tego, czy jest to uczeń jednojęzyczny czy wielojęzyczny.