Profilaktyka logopedyczna w edukacji przedszkolnej

Sama czynność mowy jest sprawnością, która musi być nabywana przez każdego osobnika jako uwarunkowanie społeczne przez kontakt z otoczeniem. Jest to proces wymagający dokładnej znajomości tego, co się chce powiedzieć, wyszukania właściwych słów, znajomości odpowiednich dźwięków i umiejętności ułożenia ich w słowa, kontroli nad oddechem w celu wydania głosu. Mimo to wiele dzieci uczy się mówić spontanicznie, bezwiednie i bez problemów.
Prawidłowy rozwój mowy dziecka przebiega ściśle określonymi etapami. Według Leona Kaczmarka wyróżnia się cztery okresy kształtowania i rozwoju mowy, które mają charakterystyczne cechy i określony czas pojawiania się:
0 –     etap przygotowawczy (do 9. miesiąca życia płodowego), 
1 –     okres melodii (do 1. roku życia): dziecko komunikuje się z otoczeniem krzykiem, płaczem, tworami onomatopeicznymi, mimiką i gestami, 
2 –     okres wyrazu (od 1. do 2. roku życia): dziecko wypowiada pojedyncze słowa lub urywki słów, zwane sygnałami strzępkowymi. Artykulacja jest niedokształcona, zaznacza się poprawna prozodia, 
3 –     okres zdania (od 2. do 3. roku życia): dziecko rozwija wypowiedzi pod względem gramatycznym, fonologicznym i leksykalnym, 
4 –     okres swoistej mowy dziecięcej (od 3. do 7. roku życia): dziecko porozumiewa się z otoczeniem 
za pomocą sygnałów semantycznych przyjętych od otoczenia. Ma jednak problemy w stosowaniu zasad budowania wypowiedzi. W ostatniej fazie tego okresu dziecko opanowuje poprawną wymowę.

Przyswajanie języka następuje naturalnie przez uczestnictwo w interakcjach społecznych i dydaktycznych. Odbywa się to przynajmniej w trzech środowiskach zewnętrznych: rodzinie, środowisku rówieśniczym i środowisku instytucjonalnym (przedszkole, szkoła). Wszystko to następuje oczywiście w normalnie przebiegającej stymulacji, gdy docierające do dziecka bodźce są prawidłowo przetwarzane w centralnym układzie nerwowym i wykorzystywane w rozmaitych przejawianych przez dziecko zachowaniach. Przyjmuje się, 
że dziecko wyposażone w nieuszkodzone systemy fizjologiczne, przebywając w środowisku, które w wystarczającym stopniu zaspokaja jego potrzeby fizyczne i osobiste, przyswaja podstawowe elementy i wzorce językowe, podobnie jak uczy się chodzić i bawić przedmiotami. 

Z powyższego wynika, że jeśli rozwój dziecka – od momentu poczęcia w łonie matki – przebiega bez zakłóceń, to dzieci rozpoczynające edukację w przedszkolu około trzeciego roku życia znajdują się w okresie swoistej mowy dziecięcej. Mowa trzylatka nie jest jeszcze do końca ukształtowana po...