Audiogram oczami logopedy – „banan mowy” i dobór badań słuchu u dzieci

Miejsce w klasyfikacji badań

Audiometria tonalna (pure-tone audiometry, PTA) należy do behawioralnych progowych badań słuchu. Jest testem subiektywnym: opiera się na reakcji badanego na bodziec akustyczny (sygnał zgłaszany przyciskiem, podniesieniem ręki). W diagnostyce audiologicznej uzupełnia metody obiektywne (OAE, ABR/ASSR, audiometria impedancyjna), a w praktyce logopedycznej stanowi punkt wyjścia rozmowy o tym, które elementy mowy mogą być dla dziecka niesłyszalne oraz jak dany obraz badania przekłada się na rozwój języka.

Cel i wartość kliniczna

Badanie służy do wyznaczenia progu słyszenia osobno dla przewodnictwa powietrznego i kostnego. Dzięki temu pozwala określić:
•        ilościowy stopień ubytku słuchu (lekki, umiarkowany, znaczny, głęboki), 
•        jakościowy charakter ubytku (typ: przewodzeniowy, odbiorczy, mieszany) na podstawie relacji między progami powietrznymi i kostnymi.

Audiogram – co przedstawia

Wyniki są zapisywane na siatce audiometrycznej. Oś pionowa, wyrażona w dB HL, obrazuje poziom progu słyszenia względem normy populacyjnej 
(im niższa wartość, tym lepsza czułość słuchowa), z kolei oś pozioma, w hercach, porządkuje częstotliwości od niskich do wysokich, kluczowych dla odbioru mowy. Oddzielny zapis dla każdego ucha i dla obu torów przewodzenia umożliwia ocenę stopnia i typu ubytku słuchu oraz stanowi punkt wyjścia późniejszego 
nakładania „banana mowy” i identyfikacji tych elementów sygnału mowy, które mogą pozostawać 
poza zasięgiem percepcji dziecka.

Dlaczego to ważne dla logopedów?

Umiejętność czytania audiogramu pozwala logopedzie przełożyć liczby na język funkcjonalny: z progów słyszenia można wnioskować, które cechy akustyczne mowy są dla dziecka dostępne, a które giną w szumie lub pozostają poza zasięgiem percepcji. Ma to szczególne znaczenie przy spółgłoskach wysokoczęstotliwościowych i cichych, takich jak sybilanty, przy których nawet niewielkie podwyższenie progów powyżej 2–4 kHz skutkuje uboższym rozróżnianiem kontrastów fonologicznych i trudnościami w kształtowaniu precyzyjnej artykulacji. Nakładając wyniki na „banana mowy”, logopeda widzi nie tylko to, o ile wyższe są progi słyszenia, lecz przede wszystkim to, jakich informacji językowych dziecko nie dosłyszało i w jakich warunkach środowiskowych (klasa, plac zabaw) deficyt będzie się ujawniał.

Ryc. 1. Siatka audiometryczna Źródło: Internet – standardowy szablon audiogramu tonalnego

Takie odczytanie audiogramu porządkuje decyzje terapeutyczne. Ułatwia dobór strategii pracy (np. większy nacisk na wskazówki wizualne, tempo i rytm mowy, trening różnicowania kontrastów wysokoczęstotliwościowych), a jednocześnie wspiera rekomendacje technologiczne: od ustawień aparatów słuchowych z naciskiem na wzmocnienie pasma wysokiego po zastosowanie systemów FM w trudnych akustycznie przestrzeniach. 
Co równie ważne, audiogram staje się narzędziem rozmowy z rodzicami – pozwala prosto wyjaśnić, które dźwięki mowy są poza zasięgiem dziecka i dlaczego oraz jak wpływa to na jego codzienną komunikację. 

Wreszcie jako badanie behawioralne audiometria tonalna dostarcza danych uzupełniaj...