Wrażliwość na dotyk pojawia się już na etapie życia płodowego. Badacze wskazują,
że jest to między szóstym a ósmym tygodniem. Początkowo ujawnia się ona w okolicy nosa, ust, a później policzków i czoła (Paczkowska, Szmalec 2014). Zatem dotyk towarzyszy nam przez całe życie. Zagadnienie dotyku i jego konsekwencji – zarówno pozytywnych, jak i negatywnych – będzie poruszane w obszarze wielu różnych dyscyplin naukowych. Będziemy mówić o dotyku w opiece nad pacjentem (medycyna), w kontakcie
rodzic – dziecko czy terapeuta – dziecko (psychologia, pedagogika) oraz o terapeutycznej roli dotyku (fizjoterapia, pedagogika specjalna, logopedia). Będzie on stosowany także
w różnych technikach i metodach terapii i (lub) pracy. Dotyk dla dziecka z niepełnosprawnością sprzężoną nie tylko stanowić będzie źródło wiedzy o otaczającym go świecie, ale także będzie (wraz z ciałem dziecka) narzędziem komunikacji swoich potrzeb i samopoczucia.
Autor: Agnieszka Kamyk-Wawryszuk
Agnieszka Kamyk-Wawryszuk
Ciało dziecka z niepełnosprawnością złożoną pozwala na doświadczanie zarówno świata,
jak i obecności innych osób (Fröhlich 2016). Daje także możliwość ekspresji własnej osoby
i stanowi narzędzie porozumiewania się (Fröhlich 2016, 2017; Jerzyk 2024), które pozwoli mu m.in. na przejawianie zachowań komunikacyjnych. Pokazują to badania Małgorzaty Kwiatkowej (1997) oraz Beaty Rajter (2022). Kwiatkowska wskazała, że istnieje osiem
kanałów, które dają dzieciom z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim
możliwość komunikowania się.
Są to: oddech, sygnały płynące z ciała, wyraz oczu, mimika, postawa/układ ciała, gestykulacja, odgłosy nieartykułowane, mowa (Kwiatkowska 1997). Z kolei Rajter uważa, że ciało pełni funkcję zachowań komunikacyjnych podczas realizacji czynności ubierania
i rozbierania się w znanym kontekście sytuacyjnym. Badaczka jest zdania, że w ramach oddechu są to np. ziewanie, wzdychanie, głębokie nabieranie powietrza, w obszarze postawy/układu ciała to m.in. ruchy w obrębie całego ciała, czyli nieruchomienie/zaprzestanie poruszania się, pobudzenie ruchowe czy drżenie ciała (Rajter 2022). Doniesienia te pokazują przestrzeń do wprowadzenia do terapii logopedycznej dziecka z niepełnosprawnością sprzężoną procesu identyfikacji zachowań komunikacyjnych opartych m.in. na ciele oraz zastosowania w codziennym porozumiewaniu się z innymi osobami sygnałów uprzedzających na ciele.