Procedury diagnostyczne dzieci dwujęzycznych

Dwujęzyczne dzieci w Polsce

Z punktu widzenia logopedów-praktyków bilingwizm wieku dziecięcego wymaga coraz większego zainteresowania. Wpływa na to nasilona emigracja z Europy Wschodniej, głównie z Ukrainy i Białorusi. W 2017 r. w Polsce przebywało 900 000 Ukraińców, a UdSC (Urząd do Spraw Cudzoziemców) wykazał 21 000 Białorusinów (Jaroszewicz 2018). Emigranci ze Wschodu decydują się na polskojęzyczną edukację dzieci, wskutek czego w przedszkolach i szkołach pojawiają się podopieczni, którzy przyswajają języki ukraiński lub rosyjski oraz polski w sposób symultaniczny (jednoczesny) lub sekwencyjny (najpierw ukraiński bądź rosyjski, a po 3. r.ż. – język polski) (zob. Syrnyk 2017). Dzieci z Ukrainy – podobnie jak ich jednojęzyczni rówieśnicy – mogą prezentować zaburzenia mowy i języka, stąd też potrzeba poznania przez polskich logopedów zasad diagnostycznych stosowanych w przypadku zaburzeń u dzieci dwujęzycznych.
Diagnoza logopedyczna osób dwujęzycznych została opracowana na potrzeby społeczeństw, w których występują języki etniczne różne od języka dominującego i oficjalnego w przestrzeni publicznej. Szeroką perspektywę tej problematyki można znaleźć w literaturze anglosaskiej, dlatego zostaną tu przytoczone dezyderaty trzech towarzystw logopedycznych – amerykańskiego ASHA, brytyjskiego Royal College of Speech and Language Therapy (dalej: RCSLT) i australijskiego Speech Pathology Australia (dalej: SPA). 
ASHA, RCSLT i SPA rekomendują, aby jedno- i dwujęzyczni logopedzi (MSLP i BSLP – Monolingual oraz Bilingual Speech-Language Pathologist) zajmowali się dziećmi, które prezentują dwujęzyczność symultaniczną i sekwencyjną, oraz tymi, których proces akwizycji jest wspomagany nauczaniem formalnym (np. dzieci biorące udział w programie EEL – English Language Learners). 

Wywiad logopedyczny

Pierwszym etapem diagnozy dziecka dwujęzycznego powinien być wywiad logopedyczny, który posłuży charakterystyce dwujęzycznego funkcjonowania małego pacjenta. Dzięki niemu zebrane zostaną informacje: wiek i sposób akwizycji języków, używany dialekt, języki używane w przedszkolu (lub szkole) oraz w domu, czas ekspozycji na każdy język, postępy w przyswajaniu i uczeniu się języka edukacyjnego, wszystkie kontakty z użytkownikami języka etnicznego i edukacyjnego, aktualna biegłość w języku etnicznym i edukacyjnym (Rimikis, Smiljanic, Calandruccio 2013). Bardzo skutecznym narzędziem wywiadu logopedycznego jest ankieta LEAP-Q: Language Experience and Proficiency Questionnaire, której autorami są Marian, Blumenfeld i Kaushanskaya (2007). Należy pamiętać, że część oznaczona jako Język odnosi się zarówno do jednego, jak i drugiego języka dziecka.
 

Language Experience and Proficiency Questionnaire (LEA...