Krok po kroku wskazówki przy diagnozowaniu mutyzmu

Bardzo ważną rolę w diagnozowaniu mutyzmu wybiórczego odgrywa edukacja na temat tego zaburzenia w placówkach oświatowych, szczególnie w przedszkolach i szkołach podstawowych. Aby dziecko zostało prawidłowo zdiagnozowane i skierowane do odpowiedniego specjalisty, musi być najpierw zauważone przez nauczyciela. Dzieci cierpiące na mutyzm wybiórczy, na tle grupy rówieśniczej, nie są dziećmi rzucającymi się w oczy. Wręcz przeciwnie, to dzieci „niewidoczne psychologicznie”. Ciche, grzeczne, zawsze przygotowane, nie sprawiają problemów wychowawczych. Aby nauczyciel mógł zauważyć dziecko z mutyzmem wybiórczym, musi posiadać podstawową wiedzę na temat tego zaburzenia i charakterystycznych symptomów. 

Podczas przeprowadzania diagnozy bardzo ważne jest zebranie jak najbardziej precyzyjnych informacji na temat dziecka, jego funkcjonowania społecznego i jego rodziny. Podstawową metodą temu służącą jest wywiad psychologiczny przeprowadzany z rodzicami.

Powinien on odbywać się bez obecności dziecka. Przeprowadzając wywiad z rodzicami, należy zadbać o przyjazną atmosferę i odpowiednią ilość czasu. Często przeprowadzenie dobrego wywiadu wymaga poświęcenia na to dwóch czy trzech spotkań z rodzicami lub opiekunami dziecka; dobrze, jeżeli jest on systematycznie uzupełniany.

Podstawowe obszary, które powinny być w nim uwzględnione, to:

1. Prezentowanie problemów

W tym obszarze ważne jest, aby dowiedzieć się:

• co skłoniło rodziców do poszukiwania pomocy specjalisty,
• jakie są ich oczekiwania wobec niego.

2. Rodzina

Poruszany jest tu temat historii rodzinnej, dzięki czemu zostają uzyskane informacje o tym:

• jaka jest struktura rodziny, 
• który z jej członków jest najbardziej znaczący dla dziecka, 
• czy musiało ono kiedykolwiek poradzić sobie ze stratą znaczących członków rodziny,
• czy zdarzyły się w rodzinie przypadki późnego rozwoju mowy lub inne kłopoty z mówieniem.

3. Wczesna historia

Zdobycie informacji na temat:

• przebiegu ciąży i porodu, 
• stanu zdrowia dziecka i matki w okresie poporodowym.

4. Rozwój

Należy dowiedzieć się:

• jak przebiegało karmienie,
• jak dziecko spało podczas pierwszych miesięcy życia i jak wyglądają w obecnie rytuały związane ze spaniem i zasypianiem,
• jak przebiegał rozwój motoryczny dziecka,
• czy korzysta z toalety,
• czy sygnalizuje swoje potrzeby fizjologiczne (szczególnie podczas pobytu w przedszkolu/szkole).

5. Mowa i język

Rozwój mowy jest bardzo istotną kwestią, którą porusza się podczas wywiadu. Należy poświęcić jej szczególnie dużo uwagi i dowiedzieć się: 

• w jakim wieku dziecko zaczęło wypowiadać pierwsze słowa i jak się rozwijała jego mowa, 
• czy dziecko korzystało bądź korzysta z terapii logopedycznej, 
• czy wg rodziców istnieją jakieś sygnały mogące świadczyć o problemie ze słuchem,
• do kogo dziecko mówi i w jakich sytuacjach,
• w jaki sposób porozumiewa się, kiedy nie mówi (należy zwrócić szczególną uwagę na to, w jakich warunkach dziecko przestaje porozumiewać się swobodnie),
• czy dziecko, zdaniem rodziców, jest świadome swojego problemu, i jeśli tak, to jak się do tego odnosi. Jeśli dzieci są dwujęzyczne, trzeba również zwrócić uwagę na to:
• w jakim języku dziecko obecnie mówi i do kogo się zwraca,
• na ile dobrze zna drugi język,
• w jakim stopniu odróżnia od siebie te języki.

6. Przywiązanie i oddzielenie

Ten fragment wywiadu wskazuje na występowanie: problemów związanych z pojawianiem się lęku, objawów mutyzmu wybiórczego czy cech związanych z autyzmem. Ma na celu zdobycie informacji:

• jak dziecko poradziło sobie z separacją od rodzica podczas pobytu w przedszkolu/szkole (jak przebiegał proces adaptacji) i jak radzi sobie obecnie,
• czy pobyt dziecka w przedszkolu/szkole był pierwszą sytuacją, w której dziecko doświadczyło odseparowania od rodziców,
•  jak zachowuje się, gdy doświadcza silnych emocji (przestrach, zdenerwowanie), czy zwraca się wtedy do rodziców o pomoc. 

7. Temperament

Określenie temperamentu dziecka i tego, jak reaguje na określone sytuacje, z którymi się styka, jest również źródłem cennych informacji.
Ważne jest, by dowiedzieć się:

• jak dziecko przystosowuje się do nowych sytuacji i obecności nowych osób w otoczeniu,
• czy łatwo się denerwuje i wpada w złość (co się wtedy dzieje i jak długo to trwa).

8. Relacje społecz...