Istota i szczególność zaburzeń mowy oraz terapii logopedycznej dzieci z niepełnosprawnością wzrokową

Metody terapii logopedycznej

Choć niedowidzenie, a nawet niewidzenie nie powoduje poważniejszych zaburzeń w rozwoju mowy, to jednak dzieci z niepełnosprawnością wzrokową, a szczególnie niewidome, wymagają określonej pracy nad jej rozwojem, ponieważ w tym przypadku pełni ona funkcję kompensacyjną.

Zmysł wzroku to przemożny stymulator, aktywizator, współuczestnik rozwoju fizycznego (fizycznej i ruchowej sprawności, płynności, szybkości, koordynacji, precyzji ruchowej, kondycji fizycznej i ruchowej, masy ciała i masy mięśniowej, właściwej postawy ciała i utrzymania kręgosłupa oraz głowy w wymaganej pozycji), psychicznego (szczególnie rozwoju intelektualnego, emocjonalnego, samooceny, cech osobowych ukierunkowanych na samoakceptację, samorealizację, pozyskiwanie autonomii, przekraczanie granic posiadanych niemożności i ograniczeń, przechodzenie ku kolejnym etapom rozwoju samoświadomości, ku transcendencji) i społecznego (chodzi o społeczną aktywność, wywiązywanie się z ról przypisanych ludziom, o relacje międzyludzkie, radzenie sobie ze zwykłymi czynnościami codziennymi, aktywność w środowiskach społecznych – rodzinnym, zawodowym, instytucjonalnym, organizacyjnym).

Specyfika rozwoju mowy u dzieci z zaburzeniami wzroku

Rozwój mowy pozostaje w ścisłym związku z rozwojem psychicznym człowieka, choć istnieją liczne uwarunkowania, które decydują o rozwoju mowy: właściwie zbudowane i ukształtowane narządy mowy, prawidłowo funkcjonujący narząd słuchu, nieuszkodzona kora mózgowa, dobry stan zdrowia, odpowiedni poziom inteligencji, sprzyjające czynniki środowiskowe. Dlatego niewidzenie czy niedowidzenie nie stanowi szczególnie poważnej przeszkody w prawidłowym rozwoju i opanowaniu mowy, ani w aspekcie fonetycznym, gramatycznym, ani leksykalnym (Sękowska, 1974; Landau, 1997).

POLECAMY

Mowa dziecka z zaburzeniem wzroku rozwija się na podstawie i w czasie relacji interpersonalnych ze środowiskiem społecznym. Jednakże zrealizowane badania naukowe dostarczają argumentów wskazujących na określoną specyfikę nabywania mowy u dzieci niewidzących oraz słabo widzących. Zauważa się między innymi opóźnienie w nabywaniu mowy, nierównomierne tempo rozwoju mowy, nieprawidłowości w opanowaniu oraz operowaniu zasobem słownictwa i semantyczną strukturą języka, formalizację wypowiedzi, obecność zasobu słów niewiążących się z konkretami i o stosunkowo wysokim wskaźniku cech abstrakcyjnych (Sołncewa, 2006).

L.S. Wygotski (1995) pisał, że „w żadnym typie niepełnosprawności werbalizm i pustosłowie nie zakorzeniło się tak głęboko jak w przypadku osób niewidomych. Niewidomy jest informowany o wszystkim w formie już zinterpretowanej przez innych. Wszystko jest mu tłumaczone, opowiadane. Jednakże słowa są dla niewidomego mało konkretne. Doświadczenie takiej osoby bowiem jest budowane za pomocą innych, zastępczych dróg pozyskiwania informacji. Uzyskując wiedzę w postaci słownej, niewidomy traci umiejętność realizacji działań na rzecz poszerzania swojej wiedzy za przyczyną aktywności własnej” (s. 32).

L.A. Miner już w roku 1963 sygnalizował, że u dzieci niewidomych zaburzenia wymowy (mogilalia, paralalia, dyslalia właściwa) oraz głosu (problemy z modulacją wysokości głosu, głośne mówienie) pojawiają się 4–5-krotnie częściej w porównaniu z dziećmi widzącymi. (Miner, 1963) Inne, bardziej aktualne dane, chociaż odniesione do dzieci zarówno niewidzących, jak i niedowidzących, przedstawiają W.P. Jermakow i G.A. Jakunin (2000, s. 124). Mówią o dwukrotnie częstszej obecności zaburzeń wymowy wśród tej populacji dzieci. Szczególnie dotyczą one sygmatyzmu, lambdacyzmu i rotacyzmu.

Badania naukowe wskazują ponadto na opóźnienie w rozwoju mowy u dzieci niewidzących, przede wszystkim na początkowych etapach rozwoju mowy (Wołkowa, 1989; Sołncewa...

Pozostałe 90% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów

Co zyskasz, kupując prenumeratę?
  • 6 wydań magazynu "Forum Logopedy"
  • Dostęp do wszystkich archiwalnych artykułów w wersji online
  • Możliwość pobrania materiałów dodatkowych
  • ...i wiele więcej!

Dołącz do 5000 + czytelników, którzy nieustannie pogłębiają swoją wiedzę z zakresu pracy z podopiecznym z zaburzeniami mowy.

Otrzymuj co 2 miesiące sprawdzone narzędzia do pracy dla logopedów i neurologopedów. Rozszerzaj swój warsztat pracy z podopiecznym z różnorodnymi zaburzeniami mowy.

700 artykułów online
11 lat doświadczenia
Dostęp online i offline
70 numerów archiwalnych
5 filmów szkoleniowych
50 autorów – specjalistów
Forum Logopedy • Prenumerata już od 399 zł/rok

Przypisy

    Prof. zw. dr hab. nauk humanistycznych, członek Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk. Na stałe związana z Katedrą Pedagogiki Specjalnej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie (Wydział Nauk Społecznych). Profesor tytularny nauk humanistycznych, pedagog specjalny: tyflopedagog, surdopedagog, logopeda; teoretyk i praktyk. Jej zainteresowania naukowe dotyczą zagadnień wspomagania rozwoju, edukacji i rehabilitacji dzieci, młodzieży oraz osob dorosłych z niepełnosprawnością sprzężoną (szczegolnie głuchoniewidomych), niepełnosprawnością słuchową, wzrokową oraz zaburzeniami mowy, także komunikacji alternatywnej i wspomagającej. Jest autorką ponad 300 artykułow naukowych i popularnonaukowych oraz 11 książek autorskich i 4 pod redakcją naukową, m.in. takich jak: Komunikacja alternatywna osób głuchoniewidomych (red.), Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, Toruń 2008, Osoba z zespołem wad wrodzonych i jej rozwój – problemy psychopedagogiczne. Studium wybranych zespołów i przypadków, Wydawnictwo Akapit, Toruń 2011, Niepełnosprawność sprzężona – wybrane zagadnienia teorii i praktyki pedagogicznej, Wydawnictwo UWM, Olsztyn 2015.
    POZNAJ PUBLIKACJE Z NASZEJ KSIĘGARNI