Budowanie i rozwijanie umiejętności komunikacyjnych u osób autystycznych z wykorzystaniem technik i strategii AAC

Mimo intensywnych badań oraz licznych publikacji związanych z diagnostyką i terapią zaburzeń autystycznych (ASD) wiele kwestii w tym obszarze nadal pozostaje niewyjaśnionych. Stąd autyzm w praktyce klinicznej uznaje się za jedno z bardziej złożonych zaburzeń rozwoju, charakteryzujące się niejednoznaczną etiologią oraz różnym rodzajem i nasileniem objawów (Błeszyński 2015; Cieszyńska 2011; Kaczmarek 2015; Pisula 2010; Piszczek 2016; Winczura 2010). Konsekwencją tego są trudności z usytuowaniem autyzmu, wraz z całą różnorodnością znajdujących się w jego spektrum zachowań, w precyzyjnie wyznaczonych granicach. Jednocześnie, m.in. ze względu na swoją niedookreśloność, zaburzenie to budzi lęk i niepokój, zwłaszcza u rodziców dzieci nim dotkniętych lub podejrzewanych o ryzyko jego wystąpienia, ale także u samych terapeutów (problem z diagnozą oraz wyborem właściwej ścieżki terapeutycznej).

Istota i charakter zaburzeń autystycznych

Na poziomie klinicznym autyzm przedstawia się jako zaburzenie, które charakteryzuje się zespołem objawów ujawniających się w trzech istotnych sferach związanych z funkcjonowaniem dziecka w otoczeniu (tzw. triada zaburzeń autystycznych). Dysfunkcją są bowiem objęte: 

• obszar zachowań społecznych (ograniczona zdolność tworzenia relacji z innymi ludźmi i uczestniczenia w relacjach społecznych), 
• obszar wzorców ogólnych zachowań (schematyzm, ograniczony, mało elastyczny repertuar aktywności i zainteresowań połączony z brakiem wyobraźni), 
• obszar umiejętności komunikacyjnych (Kaczmarek 2015; Pisula 2010).

Problemy z nawiązywaniem i podtrzymywaniem kontaktów społecznych są jednymi z podstawowych zaburzeń w autyzmie. Osoby z autyzmem mogą unikać kontaktu wzrokowego z innymi, w tym z rodzicami. Niektóre osoby nie lubią być przytulane czy dotykane, choć jednocześnie wiele dzieci wyraźnie preferuje np. mocne dociskanie. Osoby autystyczne mogą też nadmiernie koncentrować się na przedmiotach, nie zwracając uwagi na innych ludzi. Zachowania te ujawniają się już we wczesnych okresach życia dziecka i są zmienne w czasie – mają swoją dynamikę, która wynika ze zmian zachodzących w kolejnych etapach rozwojowych (Winczura 2010). 

Zaburzeniom ze spektrum autyzmu towarzyszą również zaburzenia natury sensorycznej, związane z odbieraniem i przetwarzaniem bodźców zmysłowych z otoczenia. Osoby z ASD inaczej odbierają dźwięki, światło, obrazy, inaczej odczuwają dotyk, zapach, smak czy ból. Mogą być np. rozdrażnione, zaniepokojone lub przeciwnie – zafascynowane określonymi bodźcami, odbłyskami światła albo dźwiękiem szkolnego dzwonka. Problemy sensoryczne...