Ćwiczenia oddechowe jako element ćwiczeń wstępnych w pracy z dzieckiem z zaburzoną artykulacją

Wprowadzenie

Logopeda prowadzący terapię powinien wybrać z bogatego inwentarza ćwiczeń wstępnych te, których zastosowanie będzie wynikać z postawionej przez niego diagnozy logopedycznej. Wyniki przeprowadzonych prób diagnostycznych powinny być także podstawą do skierowania dziecka na niezbędne badania specjalistyczne (np. ortodontyczne, laryngologiczne, foniatryczne, audiologiczne, integracji sensorycznej), w których wyniku podjęte zostaną działania również nastawione na likwidację przyczyn nieprawidłowości artykulacyjnych.
Ćwiczenia wstępne, oprócz zastosowania w terapii dyslalii, mają także wymiar profilaktyczny i są wykorzystywane we wspomaganiu rozwoju mowy dziecka. Ćwiczenia wstępne stosowane w logopedycznej terapii dyslalii obejmują pracę nad układami oddechowym, fonacyjnym, artykulacyjnym oraz narządem słuchu. Proponujemy następującą ich klasyfikację:

1. Ćwiczenia mające na celu zniwelowanie dysfunkcji czynności fizjologicznych w obrębie obwodowych narządów mownych:
   a.    ćwiczenia oddechowe,
   b.    ćwiczenia połykania,
   c.    ćwiczenia odgryzania, gryzienia i żucia.
2. Ćwiczenia mające na celu poprawienie sprawności i stymulację funkcji w obrębie obwodowych narządów mownych i narządu słuchu:
   a.    ćwiczenia oddechowe (niewynikające z dysfunkcji oddychania),
   b.    ćwiczenia fonacyjne,
   c.    ćwiczenia sprawności narządów aparatu artykulacyjnego,
   d.    ćwiczenia słuchowe.
3. Ćwiczenia mające na celu likwidację parafunkcji w obrębie aparatu artykulacyjnego.

W artykule ograniczamy się do przedstawienia propozycji wstępnych ćwiczeń oddechowych.

Dysfunkcje oddychania statycznego i dynamicznego

Dysfunkcja oddychania to nieprawidłowy przebieg tej czynności fizjologicznej, co może dotyczyć oddychania zarówno statycznego, jak i dynamicznego.
Danuta Pluta-Wojciechowska (2013) podkreśla, że warunkiem prawidłowego oddychania statycznego przez nos jest przede wszystkim strukturalna możliwość wykonywania tej czynności. W przypadku różnie uwarunkowanego braku drożności nosa (np. stany chorobowe nosa i gardła; wady anatomiczne) dochodzi do oddychania spoczynkowego torem ustnym, co jest nieprawidłowe. Odmiennie uwarunkowaną dysfunkcją będzie nawykowe oddychanie torem ustnym. „W zależności od rozpoznania rodzaju dysfunkcji, inaczej będzie programowana terapia logopedyczna. Odmienność dotyczy przede wszystkim stopnia egzekwowania fizjologicznego sposobu oddychania przez nos, które w przypadku istniejącej przeszkody, znajdującej się np. na poziomie nosogardła, nie jest w pełni możliwe lub wręcz całkowicie niemożliwe” (Pluta-Wojciechowska 2018, s. 86). Autorka dzieli skutki niefizjologicznego oddychania na miejscowe, dotyczące w szczególności bezpośrednio zespołu ustno-twarzowego, oraz ogólne (Pluta-Wojciechowska 2018). Ryszard Skowroński (1992) wśród skutków oddychania torem ustnym wymienia: skłonność do przeziębień (spowodowaną nieogrzanym, suchym, nieoczyszczonym powietrzem dostającym się do dróg oddechowych), zaburzenia czyn...