Terapia komunikacji językowej dziecka z autyzmem – studium przypadku

Zgodnie ze stosowaną w Polsce Międzynarodową Klasyfikacją Zaburzeń Psychicznych i Zaburzeń Zachowania ICD 10 autyzm jest zaliczany do grupy całościowych zaburzeń rozwojowych, charakteryzujących się nieprawidłowym lub zaburzonym rozwojem przed trzecim rokiem życia oraz charakterystycznym sposobem wadliwego funkcjonowania w trzech dziedzinach: interakcji społecznych, komunikacji oraz zachowania¹.
Aby przybliżyć problem, postaram się krótko scharakteryzować rozwój dziecka z autyzmem. Największe trudności z autyzmem ujawniają się w relacjach z innymi ludźmi. Dotyczą one inicjowania interakcji, podtrzymania jej i kończenia w aprobowany przez innych sposób. U niektórych dzieci problemy w rozwoju społecznym można obserwować już w pierwszym półroczu życia. Dzieci te nie reagują na kierowane do nich bodźce (uśmiech, słowa), nie dążą do tego, by brać je na ręce, i bardzo rzadko same spontanicznie uśmiechają się do innych. Niektóre odsuwają się i sztywnieją, gdy są przytulane. Sprawiają wrażenie, że obecność innych ludzi jest im obojętna. Za jeden z najbardziej charakterystycznych dla autyzmu objawów uznaje się zaburzenia kontaktu wzrokowego. Bardzo ogólnie trudności te polegają na unikaniu patrzenia prosto w oczy innego człowieka w celu komunikowania się. Zaburzenia w tym zakresie mają istotny wpływ na rozwój mowy. Istnieje związek między zdolnością dwu-, trzyletniego dziecka do wskazywania innym osobom interesujących je obiektów oraz podążania wzrokiem w kierunku, w którym ktoś inny patrzy, a rozwojem językowym.
Typowym problemem jest także brak właściwych dla wieku relacji z rówieśnikami. Dzieci ignorują obecność innych – bawią się „obok” nich i są tak pochłonięte własną aktywnością, że wydają się nie dostrzegać, co dzieje się dookoła. Często bawią się samotnie, układając zabawki według powtarzającego się schematu albo kręcąc nimi czy postukując. Zdolność dziecka do współdziałania wiąże się ściśle nie tylko z umiejętnością tworzenia wspólnego pola uwagi, ale także ze zdolnością do naśladowania.
Główne symptomy autyzmu w zakresie interakcji społecznych:

• ograniczone zainteresowanie innymi ludźmi,
• trudności w inicjowaniu kontaktu, w tym inicjowaniu zabawy z innymi dziećmi, np. przez podanie zabawki,
• brak zainteresowania zabawami społecznymi,
• brak właściwych reakcji na bodźce społeczne, np. na własne imię,
• brak czerpania radości z bycia z innymi,
• trudności w naśladowaniu zachowania innych osób,
• brak reagowania na zainteresowania i pochwały.

Kolejny element, o którym należy wspomnieć, to nietypowe reakcje na bodźce sensoryczne. Przyczyną niektórych nietypowych i uważanych za dziwaczne zachowań osób z autyzmem mogą być właśnie zaburzenia w odbiorze i przetwarzaniu stymulacji sensorycznej w zakresie dotyku, słuchu, zapachu, wzroku, smaku, zmysłu równowagi czy propriocepcji.
W trakcie terapii logopedycznej nie można zapomnieć o następujących problemach, które napotykać może dziecko w spektrum. Są to m.in.: nienormatywny rozwój ruchowy, problemy z regulacją snu, trudności z odżywianiem i wybiórczością pokarmową.
Problemy związane z porozumiewaniem się z innymi ludźmi celowo zostawiłam na koniec tej skrótowej prezentacji, ponieważ – z uwagi na podjęty temat – wymagają one więcej uwagi. U dzieci z autyzmem stwierdza się zaburzenia istotnych zjawisk, jakie zachodzą pod koniec pierwsz...