Sapafa f pim, pam, pom”. Ćwiczenia logorytmiczne w terapii mowy bezdźwięcznej – studium przypadku

Mowa bezdźwięczna to typ dyslalii, który polega na niewymawianiu głosek dźwięcznych, zastępowaniu ich odpowiednimi głoskami bezdźwięcznymi lub myleniu obu szeregów, „zniekształceniu podlega fonologiczna korelacja dźwięczności” (Kania 1982, 244). Jeśli zniekształcenie dotyczy 13 par głosek opozycyjnych, mówimy o mowie bezdźwięcznej całkowitej, która prowadzi do znacznego zniekształcenia fonetycznej budowy wyrazów, a co za tym idzie – do zmiany znaczenia wyrazów i olbrzymich trudności komunikacyjnych. Trudno zrozumieć komunikaty osoby prezentującej mowę bezdźwięczną. Odbiorca często tylko z kontekstu wypowiedzi może rozpoznać poszczególne wyrazy. Podobnie jest w piśmie, gdyż najczęściej i tu występuje zamiana liter oznaczających głoski dźwięczne na bezdźwięczne. Zaburzenie staje się jeszcze bardziej skomplikowane, jeśli do ubezdźwięczniania dochodzą inne zjawiska – substytucje, uproszczenia czy deformacje innych głosek. Taką sytuację prezentowały moje podopieczne – siostry bliźniaczki, których wypowiedzi w początkowym etapie terapeutycznym trudno było mi zrozumieć, mimo że obie wzajemnie rozumiały się doskonale. Praca z nimi przyniosła mi wiele nowych doświadczeń i wniosków płynących z obserwacji efektów oddziaływań przeróżnych metod terapeutycznych. Dla dziewczynek najskuteczniejszą metodą wspierającą standardowe postępowanie logopedyczne w przypadku mowy bezdźwięcznej okazała się logorytmika, która poza wspaniałą zabawą przyniosła wiele „dźwięcznych” sukcesów, dlatego tę metodę chciałabym opisać szerzej w niniejszym artykule.

Diagnoza

Ala i Ola – siedmioletnie bliźniaczki – trafiły do mojego gabinetu w pierwszej klasie szkoły podstawowej. Po przeprowadzeniu diagnostyki za pomocą obserwacji mowy spontanicznej, a także kwestionariusza obrazkowego do badania mowy (Michalak-Widera 2009) okazało się, że dziewczynki prezentują identyczne zaburzenia mowy. W wypowiedziach zauważyć można było liczne substytucje głoskowe:

• parasygmatyzm [š : s], [ž : s], [č : c], [ǯ : c],
• pararotacyzm [r : l],
• wymowę bezdźwięczną całkowitą z konsekwentną zamianą głosek dźwięcznych na bezdźwięczne: 
  [g : k], [g’ : k’], [v : f], [v’ : f’],[z : s], [ʒ : c], [ź : ś], [ʒ́ : ć], [d : t], [b : p], [b’ : p’], [ž : s], [ǯ : c].

Podczas manualnego badania zachowania więzadeł głosowych w czasie wymawiania głosek dźwięcznych w izolacji odnotowałam brak drgań więzadeł głosowych i zakłócenia w koordynacji mięśni oddechowych i fonacyjnych, co utrudniało napięcie więzadeł głosowych i ich drganie. Tempo mowy było zwolnione, intonacja skąpa, a brzmienie głosu – jednostajne, monotonne.
Wykonany obrazkowy test słuchu fonemowego zarówno wyrazowy (Rocławski 1993), jak i zdaniowy (Szeląg, Szymaszek 2006) pozwoliły stwierdzi...