Percepcja słuchowa w dwujęzyczności dzieci i dorosłych

Chciałbyś dowiedzieć się więcej? Koniecznie przeczytaj artykuł: Rodzaje błędów językowych

Słyszeć i słuchać, aby mówić

Znana badaczka funkcjonowania słuchowego w dwujęzyczności, Liliana Madelska (2010), wymienia następujące umiejętności konieczne do sprawnego operowania językiem: zapamiętywanie słów, kojarzenie słów z odpowiednimi pojęciami i rozumienie funkcji form gramatycznych. Podkreśla, że opanowanie tych umiejętności jest możliwe, jeśli dobremu słuchowi fizycznemu towarzyszy odpowiednio rozwinięty słuch fonematyczny. 
Oczywiste jest, że, aby dziecko mogło opanować język mówiony, powinno dobrze słyszeć. Ogromna większość dzieci dwujęzycznych ma prawidłowo rozwinięty słuch fizyczny – potrafi odbierać bodźce dźwiękowe, a jednak czasem wykazuje trudności z percepcją słuchową dźwięków mowy, szczególnie w zakresie słabszego języka. Jakie mogą być tego powody?
Już od dawna wiadomo, że słuch fizyczny jest dla komunikacji kluczowy i należy o niego dbać, jednak ze świadomością, że nie wystarczy dobrze słyszeć, żeby słuchać. Słyszenie jest procesem pasywnym (recepcją dźwięku), a słuchanie (uwaga słuchowa) to proces aktywny. Jest to umiejętność świadomego odbierania bodźców akustycznych, wyróżniania sygnałów istotnych i odrzucania nieistotnych oraz czerpania z nich informacji (Tomatis 1963). Współczesna praktyka pokazuje, że coraz częściej dzieci niedostatecznie radzą sobie z aktywnym i skutecznym słuchaniem. Słuchanie wymaga świadomości, zaangażowania i woli. W aspekcie dwujęzyczności problem ten nabiera szczególnego wymiaru, kiedy rozważymy aktywne i skuteczne słuchanie, różnicowanie i identyfikowanie dźwięków języka obcego, języka drugiego czy języka słabszego. Jest to po prostu trudniejsze niż ta sama czynność w języku pierwszym, języku dominującym czy wysoko rozwiniętym. 

Rozwój słuchu fonematycznego w dwujęzyczności 

Współczesne badania psycholingwistyczne pokazują, że osoby dwujęzyczne mają dwa zróżnicowane systemy językowe, które współdziałają ze sobą na różne sposoby i w różnych dziedzinach, w tym w zakresie fonologii (Pawlicka 2012, s. 245). W literaturze powszechnie przyjmuje się, że dzieci dwujęzyczne (bilingwizm symultaniczny) prezentują zróżnicowane systemy językowe już w wieku 2 lat (Keshavarz, Ingram 2002). Warto te informacje zestawić z wiedzą na temat rozwoju słuchu fonematycznego. Naturalny trening słuchu fonematycznego rozpoczyna się bardzo wcześnie. Słuch fonematyczny najintensywniej kształtuje...