Komunikacja osób z jednoczesnym uszkodzeniem wzroku i słuchu

Co to jest głuchoniewidomość?

W globalnej populacji osób niepełnosprawnych statystyki ogólnoświatowe podają wskaźnik dwóch osób głuchoniewidomych na 10 000 mieszkańców. Liczbę głuchoniewidomych w Polsce można zatem szacować na około 6000 – 8000 osób. Definicje opisujące, czym jest głuchoślepota i kogo można uznać za osobę głuchoniewidomą, przechodziły ewolucje od czysto medycznych, określających ściśle parametry medyczne (zazwyczaj osobne dla słuchu i osobne dla wzroku, nie oddając tym samym złożoności jednoczesnego uszkodzenia tych zmysłów), po funkcjonalne (określające sfery funkcjonowania, w których osoba z jednoczesnym uszkodzeniem słuchu i wzroku napotyka największe trudności). Badacze omawianej problematyki z różnych krajów są zgodni, że przy definiowaniu głuchoniewidomości należy uwzględnić jednoczesne uszkodzenie słuchu i wzroku, które w konsekwencji powoduje poważne problemy w:

• komunikowaniu się,
• dostępie do informacji, nauki, wiedzy,
• orientacji i samodzielnym poruszaniu się,
• wykonywaniu czynności życia codziennego,
• pracy zawodowej,
• udziale w życiu kulturalnym i społecznym.

Aktualna polska definicja, opracowana przez Towarzystwo Pomocy Głuchoniewidomym, zakłada, że „głuchoniewidome dziecko to dziecko, które ma trudności w rozumieniu mowy ustnej bez użycia aparatu słuchowego, a uszkodzenie wzroku jest na tyle duże, że uniemożliwia mu lub znacznie utrudnia funkcjonowanie w codziennym życiu. Ograniczenia te zmniejszają możliwości dziecka w zakresie uczenia się, wykonywania czynności życia codziennego, samodzielnego poruszania się oraz porozumiewania z otoczeniem”.

Zróżnicowanie głuchoniewidomości

Populacja osób głuchoniewidomych jest bardzo zróżnicowana, stąd konieczność klasyfikacji według ustalonych kryteriów. Niektóre z nich to:

• okres życia, w którym wystąpiła głuchoślepota,
• stopień uszkodzenia zmysłu wzroku i słuchu.

Przy zastosowaniu pierwszego kryterium zasadniczo można wyróżnić dwie grupy:

• osoby głuchoniewidome od urodzenia bądź takie, które straciły wzrok i słuch we wczesnym dzieciństwie (w tej grupie dominują dzieci),
• osoby głuchoniewidome z nabytą głuchoślepotą (głównie dorośli).

Jeżeli uwzględnić kryterium drugie, to wśród osób głuchoniewidomych można wyróżnić:

• osoby całkowicie głuchoniewidome – z całkowitą głuchotą i całkowitą ślepotą,
• osoby głuchoniewidome – niesłyszące, słabowidzące,
• osoby głuchoniewidome – słabosłyszące, niewidome,
• osoby głuchoniewidome – słabosłyszące i słabowidzące.

Na zróżnicowanie populacji osób głuchoniewidomych często wpływają współistniejące niepełnosprawności, tj.:

• upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym lub głębokim,
• niepełnosprawność motoryczna – zaburzenia manipulacji i lokomocji,
• epilepsja,
• schorzenia wewnętrzne, np. układu krążenia, tarczycy, cukrzyca.

Kolejne zróżnicowanie grupy osób głuchoniewidomych może wynikać z poziomu funkcjonowania tych osób, a zatem z poziomu pomocy udzielonej im przez otoczenie:

• osoby głuchoniewidome o niskim poziomie funkcjonowania i o niskim poziomie intelektualnym, które mają wiele zachowań stereotypowych, poważne...