Jak funkcje wzrokowe wpływają na rozwój mowy? Praktyczne wskazówki do pracy

Przychodząc na świat, dziecko odbiera z otoczenia dźwięki, ale ich nie rozumie. Dopiero kojarząc bodźce słuchowe ze wzrokowymi, przypisuje im znaczenie. Bodźce wzrokowe odbierane przez prawidłowo funkcjonujący zmysł wzroku motywują dziecko do aktywnego eksplorowania otoczenia i stymulują rozwój funkcji poznawczych. 

• „80% informacji dociera do nas przez oczy. 
• 80% przetwarzania wzrokowego odpowiada za to, co widzimy, 20% odpowiada za to, gdzie i jak widzimy. 
• 66% aktywności mózgowej związane jest ze zmysłem wzroku (kiedy nasze oczy są otwarte). W każdej sekundzie do centralnego układu nerwowego docierają trzy miliardy impulsów nerwowych, z czego dwa miliardy to impulsy wzrokowe. 
• 93% komunikacji człowieka ma charakter pozawerbalny; 55% komunikacji jest wynikiem obserwacji wyrazu twarzy i mowy ciała drugiej osoby” (Kranowitz 2012).

Proces widzenia

Widzenie jest złożonym procesem przebiegającym w określony sposób. Najpierw następuje odbiór wrażeń wzrokowych i przekształcenie ich na impulsy nerwowe, które są przesyłane drogami nerwowymi do korowych ośrodków wzrokowych w mózgu. W korowych ośrodkach wzrokowych są odbierane, przetwarzane i kojarzone z informacjami z innych ośrodków w mózgu. Proces widzenia zachodzi w korze mózgowej, a nieprawidłowości w odbiorze wrażeń wzrokowych skutkują w niej zmianami. Zaburzenia w dokładnym przekazywaniu bodźców wzrokowych mogą powodować opóźnienia w rozwoju poznawczym i motorycznym.
Kiedy dziecko przychodzi na świat, najbardziej niedojrzałym ze zmysłów jest zmysł wzroku, ponieważ to jedyny zmysł, na który w łonie matki nie działają bodź-
ce. Na jego rozwój największy wpływ mają ruch i oddziaływanie bodźców wzrokowych. Dziecko uczy się wi-
dzieć. Dochodzenie do optymalnego posługiwania się wzrokiem jest uzależnione od prawidłowości w przechodzeniu przez kolejne fazy rozwoju widzenia. 

Funkcje wzrokowe

Anna Parakiewicz dokonała analizy rozwoju widzenia pod względem funkcji wzrokowych i wyodrębniła trzy ich rodzaje: 

1. Funkcje optyczne:

• percepcja światła,
• świadomość wzrokowa,
• ruchy oczu:
  –    ruch fiksacyjny – dzięki niemu możliwe jest utrzymanie wzroku na obiekcie; pozwala na rozpoznanie cech obiektu, na którym skupiliśmy wzrok,
  –    ruch śledzący (podążania) – to umiejętność utrzymywania wzroku na dość jednostajnie poruszającym się obiekcie lub utrzymania wzroku na obiekcie podczas poruszania głową,
  –    ruch nastawczy (sakkadowy) – jest to szybki ruch gałek ocznych przy zmianie kierunku spojrzenia, nastawienia oczu na obiekt fiksowany; wpływa na opanowanie umiejętności czytania,
  –    ruch zbieżny (konwergencja) – niezbędny do oglądania obiektu z bliska do 3–4 m,
  –    widzenie obuoczne – polega na zgodnym współdziałaniu obu gałek ocznych w cel...