Elementy psychoterapii w interwencji logopedycznej w jąkaniu

Ani terapia krótkoterminowa skoncentrowana na rozwiązaniu (ang. Brief Solution Focused Therapy – BSFT), ani terapia poznawczo-behawioralna (ang. Cognitive-Behavioural Psychotherapy – CBT) w zasadzie nie zajmuje się pierwotnymi behawioralnymi objawami jąkania. Nie zmiana nasilenia czy sposobu jąkania stanowi bezpośredni cel terapii, ale podniesienie satysfakcji z życia osoby, która zgłasza się po pomoc do specjalisty. Poszerzenie perspektywy może pośrednio wpłynąć na płynność, jednak działania terapeuty skupiają się na dotychczasowych i potencjalnych sposobach radzenia sobie z problemem (BSFT) lub na myśleniu i przekonaniach, które wpływają na emocjonalny dyskomfort związany z jąkaniem (CBT).

Terapia poznawczo-behawioralna w pracy z jąkaniem

Jednym z objawów jąkania jest lęk przed wypowiadaniem się. Stąd dość oczywiste, że terapia poznawczo-behawioralna, wykorzystywana często w zaburzeniach lękowych, przynosi efekty w pracy z osobami doświadczającymi jąkania.

Dla zrozumienia przebiegu terapii CBT pomocny jest schemat, który przedstawia wpływ myśli na uczucia, reakcje fizjologiczne i ostatecznie – na zachowanie człowieka (Beck 1976).

W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że jeśli sytuacja jest odbierana jako zagrażająca, wówczas reakcja na nią będzie zgodna z takim osądem. Tymczasem ocena sytuacji może być błędna i doprowadzi do zachowań, które nie przynoszą jednostce korzyści. Terapia poznawczo-behawioralna zakłada, że dotarcie do podstawowych przekonań, które kierują działaniem człowieka, pozwoli na ich weryfikację – a zatem doprowadzi do zdemaskowania błędnych założeń, będących pierwotnym źródłem cierpienia klienta. Odkrycie zniekształceń poznawczych jest procesem przypominającym pracę detektywistyczną, ponieważ myśli towarzyszące problemowi (jąkaniu) są „automatyczne” – nieuświadomione, często oparte na szeregu różnych ukrytych założeń, które pozornie potwierdzają ich słuszność.

Najbardziej dostępne obserwacji będą w każdej sytuacji zachowania, choć jako źródło trudu klienci częściej identyfikują nieprzyjemne emocje. Z takiej autorozmowy (dialogu wewnętrznego) można wyłowić myśli o charakterystycznych cechach, do których weryfikacji zachęca terapeuta. Negatywne Automatyczne Myśli (ang. Negative Automatic Thoughts – NAT’s) zwykle są nieuświadomione, przelotne i nawykowe, trudno je zatem uchwycić – i podważyć lub potwierdzić. Tymczasem mają ogromny wpływ na nasze samopoczucie i zachowanie. Dotyczą bowiem kluczowych kwestii – obrazu Ja oraz otaczającego świata, a także wizji własnych perspektyw.

Praca klienta z terapeutą CBT będzie składała się z takich elementów jak:

• Określenie problemu, którym może być jąkanie się (zwykle na początkowym etapie klientowi przeszkadzają głównie objawy widoczne dla otoczenia – powtórzenia, prolongacje czy bloki, rzadziej problematyczne wydają się zachowania unikowe, które są elementem pełnoobjawowego jąkania się i przyczyniają się do pogłębiania go),
• Nazwanie emocji, które towarzyszą jąkaniu (w konkretnej sytuacji); toruje to drogę do odkrycia zniekształceń poznawczych, a równocześnie następuje efekt odczulenia (desensytyzacji),
• Odkrycie myśli, które pojawiają się w...