Akceptacja w jąkaniu. Zastosowanie ACT i uważności w interwencji logopedycznej

Tajemnica góry lodowej

Owe niedostrzegalne przez otoczenie cechy jąkania nie pojawiają się od razu. Wraz z upływem czasu narasta frustracja związana z bezskutecznymi próbami i wysiłkami, by w pełni zapanować nad płynnym mówieniem, a przekonanie, że należy mówić wyłącznie płynnie, może prowadzić do stosowania strategii pozwalających maskować jąkanie bądź go unikać. Z czasem może to wpływać na zakłócenie procesu komunikacji bardziej niż same zewnętrzne objawy jąkania. Ten prosty, lecz niezwykle sugestywny opis złożonej natury jąkania pozwala zrozumieć, że jąkanie może nie tylko dotyczyć niemożności płynnego wypowiedzenia się, lecz także wpływać na psychologiczny dobrostan doświadczającej go osoby. Chęć ukrycia jąkania lub unikanie mówienia w ogóle mogą wywierać negatywny wpływ na funkcjonowanie społeczne i jakość życia, a w konsekwencji mogą prowadzić do zmniejszenia poczucia własnej wartości i skłonności do dokonywania życiowych wyborów niezgodnych z marzeniami i aspiracjami (Yaruss, Quesal 2010, Boyle 2015).

Kluczowa w pracy z osobami, które się jąkają, wydaje się więc praca nad emocjami oraz nastawieniem do jąkania, od nich bowiem zależy skuteczne radzenie sobie w sytuacjach komunikacyjnych i społecznych. Jąkanie może wywoływać negatywne myśli i uczucia prowadzące do powstawania napięć neuromięśniowych (Baer 2003). Współczesne spojrzenie na terapię jąkania, oparte na wynikach badań, akcentuje konieczność kompleksowego zajęcia się fenomenem jąkania, tak by możliwe stało się zidentyfikowanie, a w konsekwencji – zmodyfikowanie szkodliwych i nieprzydatnych oraz zakłócających przekonań dotyczących mowy i jąkania (Packman 2012). Jest więc niezbędne, by terapeuta już na etapie kompleksowej diagnozy skorzystał z takich narzędzi, które umożliwią mu spojrzenie na problem pacjenta w sposób wielowymiarowy, uwzględniający zarówno lingwistyczną, jak i psychologiczną naturę jąkania. Stosowane w Polsce narzędzia diagnostyczne służą przede wszystkim do ilościowego badania objawów niepłynności. Mało jest natomiast narzędzi, które pozwoliłyby na rozpoznanie emocji, postaw i nastawienia do jąkania (Faściszewska, Tuchowska 2018).