Diagnozowanie utrwalonego jąkania z wykorzystaniem klasyfikacji ICF

Jąkanie się wywiera znaczny wpływ na relacje interpersonalne, może utrudniać bądź ograniczać komunikację, kontakty społeczne (Yaruss, Quesal 2004; Węsierska, Pakura 2018). W opisie jąkania podkreśla się jego wielowymiarową strukturę, tzn. komponenty: afektywny (ang. affective), behawioralny (ang. behavioral) i poznawczy (ang. cognitive). Komponent afektywny są to reakcje osoby jąkającej się na dźwięki, słowa i sytuacje komunikacyjne; behawioralny odnosi się do momentu zająknięcia oraz zachowań drugorzędowych czy strategii radzenia sobie z jąkaniem. Komponent poznawczy obejmuje przekonania osób jąkających się, sposób myślenia i postawy związane z mówieniem oraz ocenę własnych zdolności komunikacyjnych (Vanryckeghem 2018). Należy podkreślić, że jąkanie najcześciej się rozpoczyna się w dzieciństwie i dotyka od 1 do 2% osób dorosłych (Conture 2001).

Model ICF

Rekomendowanym przez Światową Organizację Zdrowia modelem, który pozwala na holistyczne spojrzenie na funkcjonowanie osoby jąkającej się, jest model Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF, ang. International Classification of Functioning, Disability and Health) (Woźniak 2015, Wilmowska-Pietruszyńska, Bilski 2013, Yaruss, Quesal 2004). Został on przyjęty w 2001 r. podczas Zgromadzenia Ogólnego Światowej Organizacji Zdrowia, kiedy starano się przejść od modelu opartego na rozpoznaniu medycznym do modelu społecznego. Celem klasyfikacji ICF jest ustanowienie jednolitego języka, pozwalającego na opisanie stanu zdrowia z uwzględnieniem indywidualnej perspektywy jednostki i perspektywy społecznej. ICF obejmuje wszystkie aspekty ludzkiego zdrowia, uwzględniając funkcjonowanie człowieka, jego indywidualną sytuację życiową oraz bariery ograniczające jego aktywność i uczestniczenie w życiu społecznym.

Już w 2004 r. Scott Yaruss i Robert Quesal dokonali adaptacji modelu ICF w celu diagnozy i programowania terapii jąkania, rozpoznania wpływu zaburzenia na jakość i funkcjonowanie osoby jąkającej się (Yaruss, Quesal 2004; 2010). W Polsce model ICF w diagnozowaniu jąkania po raz pierwszy został opisany przez Katarzynę Węsierską (Węsierska 2014), o modelu pisali również Aleksandra Boroń (2016), Maria Faściszewska, Jagoda Tuchowska (2018), Anna Szerszeńska (2018).

Model ICF pozwala na zindywidualizowany opis i zrozumienie funkcjonowania osoby jąkającej się, nierzadko jednak...