Zaburzenia karmienia i jedzenia w ASD – terapia w triadzie

Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD, od ang. autism spectrum disorder) są zaburzeniami neurorozwojowymi charakteryzującymi się nieprawidłowościami w inicjowaniu, podtrzymywaniu relacji i komunikacji społecznej oraz ograniczonymi, powtarzalnymi i sztywnymi wzorcami zachowań. Niektóre symptomy mogą wystąpić już we wczesnym dzieciństwie, inne – ujawnić się później, pod wpływem rosnących wymagań społecznych. Trudności pojawiają się w różnych obszarach funkcjonowania jednostki, zarówno w tych osobistych, edukacyjnych, jak i zawodowych. Część osób z ASD może mieć również deficyty w zakresie funkcjonowania intelektualnego lub (i) przyswajania systemu językowego1.
Częstym objawem towarzyszącym osobom ze spektrum autyzmu są zaburzenia karmienia (ang. feeding disorders), które dotyczą małych dzieci do 2. r.ż. (78,5%), oraz zaburzenia jedzenia (ang. eating disorders), które pojawiają się w późniejszym wieku i dotyczą dzieci starszych, młodzieży i dorosłych (72,6%)2.
Zaburzenia karmienia są zróżnicowaną grupą nieprawidłowości, u której podstaw leży wiele przyczyn. Powodują nienaturalne zachowania związane z karmieniem i jedzeniem, które w konsekwencji doprowadzają do przyjmowania zbyt małej ilości pokarmu, co skutkuje problemami z niewystarczającą ilością składników odżywczych. To z kolei przekłada się na energię i rozwój dziecka. Zaburzenia karmienia lub jedzenia zgodnie z DSM-5 cechują się jednym z następujących kryteriów:

• istotna utrata masy ciała lub brak prawidłowego przyrostu masy ciała,
• niedobór witamin i składników mineralnych,
• konieczność stosowania żywienia enteralnego (dożołądkowego lub dojelitowego, np. z zastosowaniem sondy nosowo-żołądkowej) i (lub) suplementów ze współistniejącymi istotnymi zaburzeniami psychospołecznymi3.

Typy zaburzeń karmienia i jedzenia

Uszczegóławiając charakterystykę objawów zaburzeń karmienia i jedzenia, wyróżniamy:

1. Trudności w jedzeniu, które pojawiają się wtedy, gdy dziecko je mniej niż dwadzieścia produktów. Wycofuje się ze spożywania przyjmowanych do tej pory produktów i nie zastępuje ich nowymi. Żywi się czym innym niż cała reszta domowników. Dziecko często unika całych grup pokarmów (np. mięs, warzyw).
2. Selektywne zaburzenia odżywiania, które definiujemy u dziecka mającego ograniczony zakres przyjmowania określonych produktów spożywczych i odrzuca propozycje nowych.
3. Awersję pokarmową pojawiającą się jako wynik złych doświadczeń (zakrztuszenia, bólu spowodowanego przełykaniem zbyt dużych kawałków jedzenia), przebytej choroby, traumy (np. siłowego rozkarmiania). Dziecko czuje niepokój przed spożywaniem posiłków. Awersja często współwystępuje zarówno z trudnościami w jedzeniu, jak i z selektywnymi zaburzeniami odżywiania.
4. Neofobię żywieniową, stwierdzaną u dziecka, u którego obserwujemy silny lęk przed nowymi produktami, skrajnie negatywne reakcje na nieznane wcześniej jedzenie4.
5. ARFID (ang. avoidant/restrictive food intake disorder) wg klasyfikacji DSM-5 (American Psychiatric Association 2013)5, która podaje jako odrębną jednostkę „zabur...