Rozwój mowy dzieci niewidzących i słabowidzących oraz ukierunkowanie terapii logopedycznej

Wprowadzenie

Niepełnosprawność wzrokowa, szczególnie jeśli jest obecna od urodzenia lub wczesnego dzieciństwa, może znacząco utrudniać, ograniczać, a nawet uniemożliwiać funkcjonowanie psychofizyczne, psychospołeczne, komunikację i samorealizację. Może decydować o aktywności osoby w różnych sferach funkcjonowania, takich jak: orientacja i przemieszczanie w przestrzeni, relacje z innymi ludźmi, poziom angażowania się w działalność społeczną, edukacja, praca zawodowa, odpoczynek i rekreacja (Zaorska 2020). Dlatego wszelkie działania na rzecz wspomagania osób niewidzących lub poważnie niedowidzących należą do ważnych z indywidualnego i ogólnospołecznego punktu widzenia.
Zmysł wzroku dostarcza informacji jednoczesnych, obejmujących równocześnie wszystkie wzrokowo postrzegane cechy przedmiotu czy kilku przedmiotów znajdujących się w polu percepcji wizualnej, bez potrzeby bezpośredniego kontaktu z poznawanym (tzw. symultanicznych); jest określany jako zmysł dalekosiężny (telezmysł) (Majewski 2002, Zaorska 2020). Badania naukowe (Francois, Engelen 1990) dowodzą, że u osób pełnosprawnych udział poszczególnych zmysłów w uzyskiwaniu informacji na temat otaczającej rzeczywistości przedstawia się następująco: wzrok – 82%, słuch – 11%, węch – 3,5%, dotyk – 1,5%, smak – 1% i inne – 1% (Zaorska 2020).
Brak wzroku lub głębokie zaburzenie w funkcjonowaniu analizatora wzrokowego powoduje utrudnienia i (lub) ograniczenia, a nawet uniemożliwienia w rozwoju psychofizycznym (Zaorska 2020). Dlatego możemy mówić o specyfice rozwoju osób niewidzących i niedowidzących od urodzenia lub wczesnego dzieciństwa. Specyfika ta dotyczy nade wszystko nieprawidłowości skoncentrowanych na rozwoju fizycznym, motorycznym, poznawczym, emocjonalnym i społecznym.
U osób z niepełnosprawnością wzrokową kompensacja konsekwencji niepełnosprawności obejmuje zastępcze sposoby odzwierciedlania rzeczywistości, głównie poprzez dotyk, słuch, węch i smak (całkowicie niewidomi), a w niektórych przypadkach (osoby z resztkami wzroku i słabo widzące) również wzrok staje się stałym elementem w poznawaniu świata. Istota kompensacji u osób z zaburzeniami widzenia polega „na zasadzie strukturalnego...