Rehabilitacja małych dzieci z uszkodzonym narządem słuchu

Wprowadzenie

Słuch nie jest naszym jedynym zmysłem (Bednarska, Liwo, Wasila 2015), ale to jeden z pięciu podstawowych zmysłów, którymi dysponuje człowiek. Pozwala rozpoznawać wszystkie dźwięki. Czyj to odgłos? Słyszysz? Odgłos ćwierkającego słowika, wyjącego wilka czy grających skrzypiec? A może to kosiarka? Nie lubimy zwykle odgłosu wiertarki, młota pneumatycznego czy krzyku.

Nasze uszy odbierają przyjemne i nieprzyjemne dźwięki dochodzące z otoczenia: przyjemne, takie jak odgłosy przyrody czy muzyka, pozwalają odpoczywać, zaś nieprzyjemne, takie jak odgłos wiertarki, młota pneumatycznego, nie są raczej lubiane, a wręcz drażnią ludzi.

„Czy można usłyszeć rosnące kwiaty?” – Hanne, dziesięcioletnia dziewczynka, zadała to pytanie swojej matce po przeprowadzeniu implantacji, kiedy zaobserwowała ze zdziwieniem, jak wiele można usłyszeć na tym świecie oraz że większość rzeczy, które się poruszają, wydaje również dźwięki. Wzrastanie jest ruchem, dlaczego więc nie można by usłyszeć kwiatów? (Horsch 2002).

Percepcja słuchowa ma ogromne znaczenie dla rozwoju dziecka. Dzięki prawidłowemu rozwojowi słuchu może się rozwinąć mowa, umiejętność charakterystyczna tylko dla ludzi, będąca podstawą komunikowania się (Gruba 2016).

Narząd słuchu umożliwia odbieranie dźwięków, a nawet ich różnicowanie, na długo przed urodzeniem. Słuch, z którym dziecko przychodzi na świat, to słuch fizyczny. Jest to wrażliwość ucha na fale dźwiękowe, które człowiek odbiera w zakresie częstotliwości ok. 16–20 000 Hz (Pruszewicz 1992).

W ciągu kilkuletniej pracy z małymi dziećmi z wadą słuchu zaobserwowałam, jak ważne jest wczesne uchwycenie i wczesne rozpoznanie uszkodzenia narządu słuchu, zdiagnozowanie niepełnosprawności w ciągu 1. r.ż. dziecka. Niebagatelną sprawą jest też wczesne zaopatrzenie w odpowiednio dobrane i dopasowane aparaty słuchowe (na dalszym etapie – implant ślimakowy) w celu usprawniania słuchu fizjologicznego. Duże znaczenie ma również wczesna stymulacja percepcji słuchowej, służąca rozwijaniu funkcjonalnej zdolności słyszenia, wczesne podjęcie wychowania językowego, aby dziecko mogło swobodnie komunikować się za pomocą mowy dźwiękowej. Jak pisze Joanna Szuchnik, „dziecko z wadą słuchu może rozwijać się podobnie jak dziecko słyszące” (Szuchnik 2003).

Komunikacja osób z uszkodzonym słuchem

Kazimiera Krakowiak dokonała podziału osób z uszkodzeniami słuchu na cztery grupy na podstawie sprawności percepcji słuchowej fonicznego ciągu mowy:

• funkcjonalnie słyszący (odróżniają i rozpoznają wszystkie elementy ciągu fonicznego) – to osoby, które z użyciem aparatu słuchowego sł...