Ocena funkcjonalna słyszenia – implikacje dla diagnozy i terapii logopedycznej dzieci z zaburzeniami słuchu

WStanach Zjednoczonych ubytek słuchu występuje u 1,7 na każdy 1 tysiąc noworodków poddanych badaniu przesiewowemu. Dodatkowo u 5 na 1 tysiąc dzieci w wieku od 3 do 17 lat diagnozuje się ubytek słuchu (CDC, 2023). Raport z realizacji Programu Powszechnych Przesiewowych Badań Słuchu u Noworodków w Polsce w latach 2003–2020 wskazuje, że do końca 2020 r. w centralnej bazie tego programu zarejestrowano 6 674 093 noworodków. Rocznie badaniami obejmowano około 360 tysięcy dzieci, a porównanie tych danych ze statystykami Głównego Urzędu Statystycznego, dotyczącymi liczby żywych urodzeń, wskazuje, że program objął 97% wszystkich nowo narodzonych dzieci w kraju. Analiza wyników badań przesiewowych pierwszego poziomu – czyli etapu odpowiedzialnego za wstępny przesiew słuchu – wykazała, że 91,2% dzieci miało prawidłowy wynik badania otoemisji akustycznej, co oznacza brak konieczności dalszej diagnostyki (n = 6 086 833). Pozostałe 6,9% noworodków (n = 462 647) to dzieci, u których stwierdzono czynniki ryzyka rozwoju niedosłuchu (takie jak niska masa urodzeniowa, niedotlenienie w trakcie porodu, obciążenia rodzinne) lub uzyskano nieprawidłowy wynik w badaniu przesiewowym. Wskazuje to zatem, że 8,8% badanych dzieci powinno zostać objętych dalszą diagnostyką na drugim poziomie programu. Różnicę 1,9% stanowią noworodki, których dane zostały wprowadzone do systemu, ale które nie przeszły pełnego badania lub nie wypełniono dla nich ankiety – zwykle z powodów technicznych, jak awarie sprzętu, lub konieczności transportu dziecka na inny oddział (Szyftner, 2016; 2021).

Słuchanie umożliwia dziecku wiele rzeczy: przyswajanie języka, rozwój mowy jako środka komunikacji, rozumienie rozmów oraz – na etapie późniejszym – aktywne uczestniczenie w rozmowach. Dzieci słuchają, aby się uczyć – zarówno przez bezpośredni kontakt z językiem mówionym, jak i przez uczenie się incydentalne, czyli „podsłuchiwanie” rozmów w otoczeniu. Słyszenie stanowi proces automatyczny – odbywa się przez otwarty kanał. Nie możemy go „wyłączyć”. Drogi słuchowe przekazują informacje akustyczne do mózgu bez świadomego udziału osoby słyszącej. Badania elektrofizjologiczne pokazują także, że słyszymy nawet podczas snu (Gilley i in., 2017). Jednak samo słyszenie nie prowadzi do tych samych rezultatów co słuchanie. Słuchanie wymaga uwagi. Jest to funkcjonalne wykorzystanie słuchu – aktywny, poznawczy proces, który zachodzi podczas interakcji z innymi. Rozwój słuchania rozpoczyna się już w łonie matki – w trzecim trymestrze ciąży, gdy ślimak, znajdujący się w uchu wewnętrznym, jest w pełni ukształtowany –...