Metody komunikacji wykorzystywane w pracy z osobami głuchoniewidomymi

Życie i komunikacja są nierozłączne. Język pełni bowiem niezastąpioną funkcję w życiu człowieka jako istoty społecznej, pozwalając mu na wszechstronny rozwój jego ludzkich możliwości. Wzajemna wymiana myśli, informacji, uczuć jest najważniejszym warunkiem rozwoju jednostki, istnienia społeczeństwa i kultury. Jest niejako wpisana w ludzką naturę. Niestety, w środowisku osób ze współwystępującym bardzo poważnym uszkodzeniem wzroku i słuchu to właśnie trudności w procesie komunikacji, jako skutecznym i efektywnym przekazie informacji oraz odbiorze bogactwa treści, stanowią kluczowy element tej niepełnosprawności, która jest wyjątkowa: „złożona, sprzężona, wielozakresowa, wieloraka, współobecna i wieloobjawowa”, a  pojęcie głuchoślepoty jako „stanu równoczesnego nie(do)słyszenia i nie(do)widzenia” (Zaorska 2017, s. 13) jest bardzo szerokie i nie daje się ująć w bezwzględnie ścisłe ramy medyczne ani środowiskowe. Gdy spotykamy się z pojęciem „osoba głuchoniewidoma”, przychodzi nam na myśl ktoś, kto zupełnie nic nie widzi i nic nie słyszy, jest to jednak najmniej liczna grupa w gronie niepełnosprawnych objętych tym terminem (Benisz 2006; 2008). Dotyczy on wszystkich osób, u których występuje jednoczesne bardzo poważne uszkodzenie najważniejszych zmysłów – wzroku i słuchu. Sytuacja medyczna – przyczyny oraz zakres uszkodzenia obu zmysłów – to jeden z elementów różnicujących to środowisko i docelowo wpływających na wybór form komunikacji. Drugim kluczowym parametrem jest okres życia, w którym nastąpiły uszkodzenia sensoryczne. Szczególnie w przypadku osób niesłyszących decydującą rolę odgrywa fakt, czy dana osoba nie słyszała od urodzenia, czy straciła słuch w dorosłym wieku, po opanowaniu języka ojczystego w mowie i piśmie. Ostatecznie na kompetencje komunikacyjne konkretnego człowieka wpływa wiele zmiennych. Oprócz powyższych są to również dodatkowe ograniczenia i schorzenia, cechy jednostkowe, także jak inteligencja, charakter, temperament, życiowe doświadczenia i decyzje, środowisko rodzinne z potencjałem ludzkim, ale także majątkowym, edukacja i rehabilitacja (Benisz 2006; 2008). We współczesnym świecie nieocenioną rolę w komunikacji odgrywa też postęp medyczny oraz techniczny, a zatem dostęp osób niepełnosprawnych do specjalistycznego sprzętu umożliwiającego odbiór dźwięków mowy, w tym nowoczesnych aparatów słuchowych, implantów słuchowych, pętli indukcyjnych czy systemów FM (Wojda, Kozłowski 2022). Środowisko głuchoniewidomych jest maksymalnie zróżnicowane pod każdym względem i mnóstwo okoliczności wewnętrznych i zewnętrznych decyduje o losie danej osoby. W naturalny sposób powstało więc i funkcjonuje w tym gronie wiele różnych metod komunikacji i ich odmian. Inne dominują wśród dzieci zdobywających dopiero kompetencje językowe, inne wśród dorosłych. Inne są spotykane wśród osób wywodzących się ze świata głuchych, inne – u osób ze świata słyszących. Niektóre są używane jako stałe, inne jak...