Mechanizm gryzienia, żucia i połykania. Fizjologia i patologia wybranych funkcji w obrębie układu stomatognatycznego

Zainteresowanie fizjologią oraz morfologią układu stomatognatycznego wśród logopedów wciąż wzrasta. Coraz częściej dostrzegamy konieczność holistycznego spojrzenia i współpracy ze specjalistami pokrewnych dziedzin, której istotą staje się dobro pacjenta. Podejmując tematykę funkcji gryzienia, żucia oraz połykania, nie sposób nie wspomnieć, że prawidłowy i harmonijny rozwój twarzoczaszki koreluje z niezakłóconym i zrównoważonym wzajemnym oddziaływaniem struktur kostnych, mięśniowych oraz wszystkich narządów związanych z tą przestrzenią [Pluta-Wojciechowska 2017, s. 243]. Mięśnie sfery ustno-twarzowej, jako efektory zdolne do wykonania pracy, stanowią naturalne podłoże dla rozwoju i kształtowania się funkcji. 
Wyjściowo należałoby zaznaczyć, że częściej spotykane określenie narząd żucia nie stanowi synonimu określenia układ stomatognatyczny, a chcąc podjąć analizę nie tylko funkcji gryzienia i żucia, ale także połykania, to właśnie zespół morfologiczno-czynnościowy, jakim jest układ stomatognatyczny (US), powinien stać się clou rozważań. Składa się on bowiem z systemu współistniejących zespołów funkcjonalnych jamy ustnej i części twarzowej czaszki, koordynowanych przez ośrodkowy układ nerwowy. Z kolei narząd żucia, będący częścią składową US, jest zespołem tkanek i narządów jamy ustnej, biorących udział w procesie żucia – przyjmowania i rozdrabniania pokarmów [Majewski 2020, s. 10].
Myśląc o fizjologii wybranych funkcji w obrębie US, na pierwszy plan wysuwa się mechanizm spożywania czy też opracowywania pokarmu. Jest to, wbrew pozorom, bardzo złożony proces, podczas którego współdziała zróżnicowany zespół tkanek, w tym: kości twarzowej części czaszki, mięśnie żwaczowe, nadgnykowe, mięśnie mimiczne, mięśnie języka i podniebienia, stawy skroniowo-żuchwowe, górny i dolny łuk zębowy, przyzębie, układ naczyń krwionośnych i limfatycznych, błona śluzowa jamy ustnej, gruczoły ślinowe oraz nerwy obwodowe [Majewski 2020, s. 46]. Preludium umiejętności związanych z gryzieniem, żuciem oraz połykaniem stanowi dojrzałość układu nerwowego oraz obecność odruchowych reakcji oralnych (ssania, połykania, szukania, kąsania, otwierania, wysuwania i zwierania ust, gardłowa, wypy...