Diagnozowanie zaburzeń płynności mowy u małych dzieci

Wczesne rozpoznanie jąkania umożliwia szybkie podjęcie odpowiednich działań profilaktycznych czy postępowania terapeutycznego, co może skutecznie zapobiec utrzymywaniu się i utrwaleniu objawów niepłynności. Około 5% wszystkich dzieci doświadcza jakiejś formy niepłynności mówienia w dzieciństwie. Taka utrata kontroli nad płynnością pojawia się najczęściej w wieku przedszkolnym, tzn. między 2. a 5.–6. r.ż. (Yairi, 1983; Van Riper 1971). U ok. 60–80% dzieci jąkanie ustąpi samoistnie (Yairi, Ambrose 2005), natomiast u pozostałych do odzyskania kontroli nad płynnością konieczne będzie wdrożenie terapii (Schneider 2017). Do  prawidłowego zdiagnozowania charakteru niepłynności występującego u dziecka konieczna jest obserwacja występujących u niego objawów zakłóceń w mowie oraz wywiad z rodzicami, sprawdzający występowanie czynników ryzyka utrwalenia się jąkania u dziecka. Logopeda podczas wstępnej diagnozy może ocenić, czy objawy pojawiające się u dziecka sugerują wystąpienie jąkania wczesnodziecięcego, czy też są wynikiem intensywnego nabywania języka i rozwoju mowy, co powoduje częściową utratę kontroli nad płynnością u małego dziecka. 

Zmienne zjawisko

Jąkanie jest zjawiskiem zmiennym. W mowie dziecka pojawiają się lepsze i gorsze okresy płynności. Powoduje to u rodziców poczucie, że niepłynność jest nieprzewidywalna, że trudno nad nią zapanować. Te naprzemienne okresy poprawy i pogorszenia w mowie mogą też powodować osłabienie motywacji do podjęcia terapii czy zawieszenia podjętych działań w okresie polepszenia mowy i poczucia bezradności, gdy objawy powrócą. Dlatego tak ważna podczas pierwszego spotkania z rodzicami jest edukacja dotycząca jąkania. Warto zwrócić uwagę rodziców na sytuacje, w których niepłynność może się nasilać (sytuacje emocjonalne, duże zmęczenie, osłabienie) oraz te, w których niepłynność może ustępować (śpiewanie, chóralne mówienie, mówienie do siebie podczas zabawy lub do zwierzęcia). Ogromnie ważne jest także partnerskie traktowanie rodzica, zarówno w czasie diagnozy, jak i podczas terapii. To rodzic jest specjalistą od swojego dziecka i to dzięki jego pomocy logopeda może odpowiednio zdiagnozować, a następnie – razem z rodzicem – dochodzić do strategii postępowania wspierających płynność mowy dziecka. Bezpieczna, partnerska relacja z terapeutą daje rodzicom poczucie sprawstwa, dzięki czemu przejmują odpowiedzialność za terapię, mają motywację do jej prowadzenia i potrafią pomóc swojemu dziecku.
Przedszkolaki, które się jąkają, mogą być świadome swoich trudności i przejawiać negatywne postawy związane z nim (Vanryckeghem, Brutten 2015). Czynnikiem ryzyka utrwalania się jąkania mogą być negatywne reakcje dziecka wobec problemu niepłynności (Yairi, Ambrose 2005). Szybka identyfikacja i diagnoza trudności związanych z płynnością mowy dziecka umożliwia podjęcie działań profilaktycznych i wczesnej interwencji, co pozwala zapobiegać utrwaleniu się objawów niepłynności, a także wytworzeniu się strategii unikania oraz negatywnych reakcji emocjonalnych.

Objawy jąkania

Jąkanie opisujemy jakościowo i ilościowo, obserwując objawy widzialne i słyszalne, a także diagnozując te, których nie da się bezpośrednio zaobserwować,...