Diagnoza i terapia jąkania. Zastosowanie podejścia skoncentrowanego na rozwiązaniach

Jąkanie traktowane jest jako zespół wzajemnie warunkujących się symptomów, opisywanych na trzech poziomach: komunikacyjnym (niepłynność mówienia), psychicznym (logofobia) i neurofizjologicznym (spastyczność) (Woźniak 2015). Często osoby jąkające się ograniczają swoje ambicje życiowe, dokonując wyborów pozwalających im na z pozoru bezpieczniejsze funkcjonowanie „na dalszym planie”. Wykazały to badania prowadzone przez Katarzynę Węsierską i Monikę Pikurę, opisane w artykule „Sytuacja dorosłych zmagających się z jąkaniem w Polsce w opiniach logopedów i osób jąkających się” (2018).

Diagnozowanie dzieci i dorosłych jąkających się

Aby zdiagnozować jąkanie, zaleca się wykonanie: oceny płynności mówienia, oceny symptomów towarzyszących, przeprowadzenie wywiadu oraz innych badań specjalistycznych, jeśli są wskazane (Woźniak 2015). Diagnoza jąkania to znacznie szerszy proces niż tylko określenie rodzaju i częstości behawioralnych przejawów niepłynności w mowie. Niejednokrotnie źródło problemu osób jąkających się pozostaje niezauważone podczas diagnozy, dlatego wielowymiarowa diagnoza pozwoli logopedzie określić powiązania między negatywnymi emocjami, zakłóceniami mowy, negatywnymi postawami związanymi z komunikacją i reakcjami unikania (Vanryckeghem 2018).
Negatywne myślenie na temat własnych zdolności do mówienia i komunikowania się jest ważną postawą osoby jąkającej się. Intuicyjne sposoby radzenia sobie z jąkaniem poprzez stosowanie mechanizmów unikania i ucieczki, lęk – wynikający z negatywnych doświadczeń związanych z mówieniem –
oraz negatywne sądy na temat własnych zdolności do komunikowania się, są ze sobą ściśle powiązane. To negatywne myślenie związane z mową zaczyna się rozwijać bardzo szybko – wkrótce po wystąpieniu pierwszych zająknięć, a z czasem tylko się pogłębia (Vanryckeghem 2018). Jąkanie wiąże się również z uczuciem osamotnienia. Negatywne przekonania utrudniają postępy terapeutyczne i wymagają zmian w sferze poznawczej.
W przeszłości logopedzi, oceniając skuteczność terapii logopedycznej, zwykle koncentrowali się na opisie i analizie zmian w zakresie ciężkości i stopnia nasilenia objawów behawioralnych (symptomów jąkania obserwowanych w wypowiedziach osób jąkających się, takich jak: powtórzenia sylab lub dźwięków, bloki czy też widoczne objawy fizycznego napięcia) (Węsiersk...