Badania przesiewowe w praktyce logopedycznej – wskazówki metodyczne i praktyczne

Diagnoza logopedyczna jest jednym z trzech podstawowych zakresów działań logopedy – obok profilaktyki i terapii. To ona wyznacza tory terapii – to, jaką drogę specjalista obierze, w jakim zakresie będzie działał, jakimi technikami i metodami będzie się posługiwał. Z perspektywy metodyka i praktyka, który badania przesiewowe wykonuje od blisko 30 lat, postaram się przedstawić jak najwięcej użytecznych informacji, które z pewnością przydadzą się w Państwa praktyce zawodowej.

Badania przesiewowe – między profilaktyką a diagnozą

Analizując działania logopedyczne od strony podziału na profilaktykę i diagnozę, należy stwierdzić, że badania przesiewowe można zakwalifikować do obu tych aktywności w naszym zawodzie. W podręcznikach czytamy:

• „Warunkiem skuteczności zabiegów profilaktycznych jest możliwie jak najwcześniejsze stwierdzenie zagrożenia procesu rozwoju dziecka lub wczesnych objawów jego zaburzeń i skierowanie go na konsultacje i badania diagnostyczne” (Bogdanowicz 2003, s. 256).
• „Profilaktyka logopedyczna obejmuje […] wczesne badania przesiewowe, które umożliwiają szybkie identyfikowanie opóźnień i zaburzeń komunikacji językowej oraz skuteczne podjęcie wczesnej interwencji logopedycznej (np. praca logopedów na oddziałach noworodkowych; badania przesiewowe w żłobkach i przedszkolach)” (Walencik-Topiłko, Banaszkiewicz 2016, s. 712).

Jednocześnie – spełniając warunek związany z określonym rodzajem profilaktyki (drugorzędowej) – w czasie badań przesiewowych wykonujemy przecież diagnozę. „Diagnoza logopedyczna stanowi określony sposób postępowania badawczego, którego celem jest potwierdzenie bądź wykluczenie istnienia zjawisk logope-
dycznych oraz przewidywanie ich tendencji rozwojowych na podstawie objawów, patogenezy i patomechanizmu. Objawy ustala się na podstawie danych z obserwacji i wywiadu, prób i testów językowych” (Jastrzębowska, Pelc-Pękala 2003, s. 309). Czyli dokładnie to, co w badaniu przesiewowym podlega naszej uwadze: czy podmiot badany realizuje komunikację językową w normie, czy też nie. Posługujemy się przy tym obserwacją i określonymi narzędziami diagnostycznymi.
Powyższe rozważania o tyle są istotne dla logopedy praktyka, o ile powinien on pamiętać o możliwości zakwalifikowania badań przesiewowych do wykonywani...