Zaburzenia językowe uwarunkowane korowo

Chciałbyś dowiedzieć się więcej? Koniecznie przeczytaj artykuł: Rodzaje błędów językowych

Zaburzenia rozwojowe i nabyte

Jako przyczynę tych zaburzeń wskazuje się przede wszystkim uszkodzenia anatomiczne oraz dysfunkcje OUN (Panasiuk 2008; Emiluta-Rozya 2008). Organiczne i (lub) funkcjonalne zmiany w mózgu są zlokalizowane w strukturach, które w prawidłowych warunkach rozwoju odpowiadają za kształtowanie mowy i języka w dzieciństwie, a następnie sprawne posługiwanie się nimi w ciągu dojrzałego życia człowieka. Są to obszary związane z dominującą półkulą mózgu – najczęściej lewą. Jako najistotniejsze (choć nie jedyne) „ogniwa układu funkcjonalnego dla mowy” wskazuje się struktury w tylnej części zawoju pierwszego płata skroniowego, dolną tylną część płata czołowego, dolną część płata ciemieniowego oraz styk skroniowo-ciemieniowo-potyliczny (Łuria 1967; Mierzejewska 1971, 1977; Mierzejewska, Emiluta-Rozya 1998; Szeląg 2000; Emiluta-Rozya 2008). W formach rozwojowych patologiczne czynniki prowadzą do nieprawidłowości przede wszystkim w rozwoju słuchu fonemowego, fonologicznego – ogólnie – przetwarzania słuchowego lub (i) kinestezji artykulacyjnej, co w konsekwencji uniemożliwia prawidłowe kształtowanie się (integrację) korowych programów związanych z rozumieniem i tworzeniem wypowiedzi1. Nie utrwalają się wzorce brzmieniowo-kinestetyczno-ruchowe dźwięków. Natomiast w zaburzeniach nabytych dochodzi do dezintegracji tych wzorców (Łuria 1967; Mierzejewska 1971; 1977; Emiluta-Rozya, 2008; Grabias 2012).
Współcześnie w praktyce logopedycznej spotykamy również dzieci z charakterystycznymi objawami językowymi zaburzeń korowych bez ewidentnych dowodów na istnienie jakiekolwiek zmian w OUN – strukturalnych i (lub) funkcjonalnych (Herzyk 1992; Dąmbska 1997; Kułakowska 2003; Rostowski 2012; Kurowska 2016). Nie jest to wcale równoznaczne z ich brakiem, lecz najczęściej z trudnością ich wykrycia.  Wydaje się, że w  takich przypadkach można przyjąć diagnostyczne założenie, że im starsze jest dziecko, a objawy językowe pod względem jakościowym i ilościowym – w mowie, a następnie także w czytaniu i piśmie – są charakterystyczne dla językowych zaburzeń korowych, tym bardziej możemy być przekonani o mózgowym mechanizmie zaburzenia. Oczywiście, przy jednoczesnym istnieniu specyficznych objawów językowych i potwierdzonych w wyniku badań specjalistycznych uszkodzeń i (lub) dysfunkcji OUN, nasza diagnoza jest jednoznaczna i pewna, trudna do podważenia. Bez potwierdzenia organicznych i (lub) funkcjonalnych zmian mózgowych jest tylko tezą wymagającą przekonujących dowodów w postaci charakterystycznych zachowań językowych i ich konkretnych ilustracji ujawnionych w badaniu logopedycznym.

Językowe i pozajęzykowe objawy zaburzeń

Charakteryzowane zaburzenia mogą się manifestować różnym stopniem nasilenia objawów, jednak w znaczny sposób ograniczają możliwość wykształcenia się kompetencji językowej, komunikacyjnej i kulturowej. Występują zakłócenia struktur językowych na wszystkich poziomach ich złożoności – od elementarnych dźwięków do wypowiedzi narracyjnych, zarówno w komunikacji głośnej, jak i w piśmie (Mierzejewska, Emiluta-Rozya 1998; Grabias 2012; Emiluta-Rozya 2008, 2013). Zatem rokowanie jest poważne (Kurowska 2015).
Jako charakterystyczne cechy rozwoju mowy i języka dzieci z zaburzeniami korowymi można wskazać:

1. Wyraźną dysproporcję pomiędzy wiekiem życia dziecka a poziomem ukształtowanej...