Wspomaganie rozwoju porozumiewania się u dziecka z uszkodzonym narządem słuchu

Wprowadzenie

Dzieci rozwijają umiejętność porozumiewania się z otoczeniem w różnym czasie. Początkowo jest to komunikacja niejęzykowa i odbywa się poprzez mimikę, pantomimikę, głużenie i gaworzenie, aktywność całego ciała, płacz. Z czasem dzieci zdobywają umiejętności w poszczególnych zakresach językowego porozumiewania się (zob. Kurkowski, Kruczyńska 2015, Banaszkiewicz 2015). Naturalnym dążeniem zarówno dzieci, jak i dorosłych jest zyskanie łączności komunikacyjnej z innymi.

Można wyróżnić dwa główne cele komunikacji z małym dzieckiem:

• przekazanie języka typowego dla danej społeczności,
• nawiązanie kontaktu z dzieckiem po to, żeby mogło przekazać informacje (np. jakie ma potrzeby), a także żeby móc dziecku przekazać informacje.

Przekazanie języka danej społeczności jest istotne ze względu na fakt, że język tworzy poczucie przynależności. Z kolei umożliwienie dziecku doświadczenia zrozumienia poprzez komunikację jest jednym z podstawowych elementów rozwoju emocjonalnego i społecznego. Pierwszy cel jest zatem długofalowy, drugi – krótkofalowy. Oba muszą być ciągle brane pod uwagę. Żaden z nich nie powinien przeważać.

Uszkodzenie słuchu należy do zaburzeń, które pociągają za sobą problemy w porozumiewaniu się. Rozwój języka mówionego u dziecka, które nie słyszy dźwięków otoczenia (w tym dźwięków mowy) oraz ma problemy z kontrolą słuchową wydawanych przez siebie dźwięków artykulacyjnych, jest utrudniony. Jednak nie każdy rodzaj uszkodzenia słuchu pociąga za sobą jednakowe konsekwencje.

Oczywisty wydaje się wpływ stopnia uszkodzenia słuchu na możliwości porozumiewania się (im głębszy stopień, tym większe problemy w tym zakresie). Lekkie uszkodzenie słuchu uniemożliwia słyszenie cichszych dźwięków (np. szeptu), umiarkowane – powoduje trudności w rozumieniu mowy cichej lub głośnej, znaczne – uniemożliwia słyszenie dźwięków bez technologii wspomagających, natomiast uszkodzenie głębokie sprawia, że nawet dźwięki głośniejsze od mowy nie są słyszane. Takie przedstawienie następstw uszkodzenia słuchu jest jednak sporym uproszczeniem, ponieważ dochodzi tu wiele czynników doda...