Terapia zaburzeń karmienia i połykania u pacjentów ze sprzężoną niepełnosprawnością słuchowo-wzrokową

Światowa Organizacja Zdrowia traktuje niepełnosprawność jako ograniczenie lub brak zdolności do wykonywania czynności w sposób lub w zakresie uważanym za powszechny dla zdrowego człowieka. Za niepełnosprawne uznaje się osoby, które nie są w stanie samodzielnie częściowo lub całkowicie zapewnić sobie możliwości normatywnego życia indywidualnego i społecznego wskutek wrodzonego lub nabytego schorzenia fizycznego albo psychicznego. Ograniczenie może zajść na poziomach: biologicznym, jednostkowym lub społecznym (Galasiński 2013).

Przyjęty w 1980 r. podział skutków choroby w dalszym ciągu obowiązuje i uwzględnia: 

• uszkodzenia, dotyczące występowania nieprawidłowości w budowie i wyglądzie ciała oraz funkcji narządów oraz zmysłów, niezależnie od przyczyny;
• niezdolność, czyli skutki uszkodzenia w wykonywaniu aktywności i czynności (inaczej: brak zdolności lub niedostateczną zdolność wykonywania czynności w sposób i w zakresie uznawanym za właściwy dla zdrowego człowieka);
• ograniczenie w rolach – trudności w interpersonalnych interakcjach, a także problemy z asymilacją do otoczenia (Wrzosek, Bolnowski 2011, s. 7–14).
   

Na potrzeby artykułu istotne jest przytoczenie definicji niepełnosprawności sprzężonej. Wskazanie pewnych rozróżnień pozwala na właściwe rozumienie terminu. Za niepełnosprawność wieloraką (inaczej: złożoną, sprzężoną, współobecną, współistniejącą) uznaje się występowanie co najmniej dwóch rodzajów niepełnosprawności wywołanych jednym czynnikiem. W polskiej literaturze przedmiotu niepełnosprawność sprzężoną definiuje się jako stan, z wyłączeniem stanu niepełnosprawności intelektualnej, który charakteryzuje się występowaniem minimum dwóch poważnych wad w budowie organizmu człowieka, w obecnych konsekwencjach jakościowo odmienny od hipotetycznie możliwych konsekwencji uszkodzeń tworzących daną niepełnosprawność (Zaorska 2013, s. 7).

Zaburzenie wzroku w polu niepełnosprawności utrudnia osobie rejestrowanie jednocześnie wielu cech i zjawisk z otoczenia. Poznanie wzrokowe ma mimowolny charakter, co oznacza, że do mózgu stale dopływają bodźce wzrokowe, tam zaś zachodzi ich selekcja. Sam zmysł wzroku zapewnia nieustanną kontrolę otoczenia. Niektóre zjawiska czy obiekty można poznać wyłącznie wzrokowo – w terapii karmienia jest to chociażby ocena ilości, jakości posiłku czy jego barwy. Wzrok umożliwia nabywanie koordynacji wzrokowo-ruchowej, w tym zdolności do samoobsługi w zakresie pobierania pokarmu. Prawidłowe widzenie umożliwia szybkie orientowanie się w przestrzeni podczas poruszania się w niej, czyli precyzję w lokalizacji przedmiotów, ludzi, zjawisk, u...