Jak skutecznie pomóc dziecku słabowidzącemu i niewidomemu w rozwoju mowy?

Wprowadzenie

Na kształtowanie mowy dziecka wpływa wiele czynników. Już w okresie prenatalnym rozpoczyna się intensywny i bardzo istotny dla przyszłej artykulacji i komunikacji proces rozwoju ośrodkowego układu nerwowego, narządów mowy i fonacji, narządu słuchu i wzroku, a także układu oddechowego (Skorek 2001). Prawidłowa ich budowa i sprawne działanie warunkują właściwy rozwój mowy. W tym okresie dziecko doświadcza stymulacji w obrębie jamy ustnej: ssie palec, porusza ustami i językiem, a także przełyka wody płodowe. W ten sposób powstają podwaliny pod przyszłe funkcje oddychania, ssania i połykania.
Prawidłowy rozwój mowy dziecka jest więc uwarunkowany wieloma ważnymi czynnikami, rozpoczynającymi się na wczesnym etapie: właściwie dojrzewającym OUN, dobrze wykształconymi narządami mowy, sprawnie działającymi mechanizmami oddychania, prawidłowym działaniem analizatora słuchowego, wzrokowego, kinestetycznego oraz funkcji pokarmowych, a także odpowiednim rozwojem psychofizycznym i warunkami środowiskowymi (Skorek 2001).
Dysfunkcja jednego ze zmysłów, np. wzroku, lub kilku z nich, np. wzroku i słuchu, może powodować pojawienie się barier i trudności w procesie poznawania rzeczywistości, kształtowania i przyswajania mowy oraz komunikowania się (Majewski 1983, 1997; Zaorska 2015, 2016). Przez zmysł wzroku, jak wynika z badań naukowych, dociera do nas ok. 90% informacji z otoczenia (Majewski 1983). Uszkodzenie analizatora wzrokowego może więc znacząco zmniejszać szanse na spontaniczny i swobodny rozwój dziecka. Brak wzroku lub jego ograniczone możliwości mogą powodować zmiany w postrzeganiu świata i sposobie poznawania rzeczywistości (Majewski 1983; Utnik, Lisowska, Sękowska 1996).

Uwarunkowania rozwoju mowy i komunikacji

Jeżeli warunki do rozwoju mowy i komunikacji zostaną spełnione, może się ona kształtować prawidłowo mimo uszkodzenia narządu wzroku. Wszystko zależy od indywidualnych predyspozycji jednostki, od schorzenia wzroku, od większych lub mniejszych możliwości percepcyjnych – zarówno wzrokowych czy słuchowych, jak i pozostałych (Majewski 1983; Zaorsk...