Historia chłopca, którego domem jest DPS. Jak tworzenie oddziaływań wspomagających kompetencje komunikacyjne oparte na Modelu Aktywnym pozwoliło rozwinąć mowę oraz autonomię Adama?

Adam jest wychowankiem Przedszkola Specjalnego Nr 3 w Zespole Placówek Specjalnych w Tczewie. Edukację przedszkolną rozpoczął w wieku pięciu lat z diagnozą niepełnosprawności intelektualnej w stopniu umiarkowanym, opóźnieniem psychoruchowym, brakiem rozwoju mowy czynnej oraz utrzymującą się swoistą wokalizacją. Jest osobą niemówiącą, napotykającą bariery w porozumiewaniu się (zarówno w mowie, jak i w piśmie). Wymaga usług i narzędzi komunikacji alternatywnej i wspomagającej (AAC), które umożliwią mu komunikowanie się z otoczeniem oraz aktywne uczestnictwo w życiu społecznym. Obecnie ma dziewięć lat. Ma zdiagnozowane ADHD. Zasobami Adama są duża potrzeba kontaktu z rówieśnikami i dorosłymi, szybkie tempo uczenia się oraz ciekawość poznawcza. Z chwilą rozpoczęcia edukacji przedszkolnej został objęty zajęciami z zakresu komunikacji. Uczestniczył w pilotażu projektu „Aktywni niepełnosprawni – narzędzia wsparcia samodzielności osób niepełnosprawnych”1, realizowanym przez Biuro Rzecznika do spraw Osób Niepełnosprawnych, w ramach którego zbudowano indywidualny system komunikacyjny oraz przeszkolono i udzielano wsparcia w zakresie budowania kompetencji komunikacyjnych opiekunom Adama z Domu Pomocy Społecznej w Rudnie, w którym mieszka. Pracownicy placówki od początku wprowadzania komunikacji alternatywnej i wspomagającej z entuzjazmem, ale i z obawami, doskonalili sposoby postępowania w roli komunikacyjnych partnerów. Stopniowo otwierali się na następujące kryteria tworzenia skutecznych oddziaływań z zakresu komunikacji alternatywnej i wspomagającej: byli otwarci na próby komunikacji pozawerbalnej, gotowi na uznanie niezależności Adama, wyrazili zgodę na nagrywanie zajęć, podczas których stosuje się oddziaływania wspomagające porozumiewanie się, uznawali, że komunikacja wspomagająca wymaga przestrzegania reguł i konsekwencji, wprowadzali strategie komunikacyjne w codzienne życie placówki, byli gotowi do inwestowania własnych zasobów w proces budowania systemu komunikacyjnego Adama, nagrywali oddziaływania wspomagające porozumiewanie się chłopca, zapewnili mu systematyczność i ciągłość tych oddziaływań2.
Powyższe zagadnienia oraz opisane doświadczenia budowania skutecznych form porozumiewania się chłopca wykazały potrzebę szukania odpowiedzi na poniższe pytania:

• Jak zachęcić Adama do korzystania z książki komunikacyjnej i dlaczego uczyć go nowego sposobu wyrażania potrzeb?
• W jaki sposób dostosować formę komunikacji, by była szybka i skuteczna w przekazywaniu ważnych treści? (Chłopiec z uwagi na ADHD ma dużą trudność z czekaniem).
• Jak zainteresować i pozyskać nowych partnerów komunikacyjnych – pracowników Domu Pomocy Społecznej w Rudnie – do wspólnego tworzenia oddziaływań wspomagających kompetencje komunikacyjne Adama?
• W jaki sposób poradzić sobie z pojawiającymi się w trakcie komunikacji zachowaniami trudnymi?
• Czy cele, które stawiamy, staną się platformą do dalszych postępów rozwojowych chłopca?
   

Najważniejszym celem etapowego oddziaływania wspomagającego kompetencje komunikacyjne Adama było rozwijanie aktywności własnej, czyli sprawczości, a także tworzenie możliwości, by zdobywał wiedzę o świecie w dostępny dla siebie sposób. Osoby, które uczą się języka opartego na alternatywnych formach komunikacji, potrzebują partnerów o określonych kompetencjach i umiejętnościach. Kompetencje partnerów stanowią warunek rozwijania ich języka (Grycman, Krasnostawska 2023a). Bycie partnerem komunikacyjnym, który modeluje użycie języka, daje osobom o złożonych potrzebach w komunikowan...