Diagnoza rozumienia i nazywania w afazji – system semantyczny

Wprowadzenie

Praca z osobami dorosłymi (a w szczególności starszymi) dotkniętymi afazją determinuje diagnostyczne i terapeutycznie zasady postępowania logopedycznego, wśród których najważniejszą jest brak opresyjnych oddziaływań w stosunku do pacjenta. Dla motywacji osób z afazją kluczowe znaczenie ma nie tylko sposób przeprowadzenia diagnozy, lecz także dobór materiału językowego proponowany podczas spotkania. Tymczasem na rynku oferuje się wiele testów, których struktura, kompozycja, dobór zadań, zbyt duża liczba koniecznych do wykonania prób, a także niedialogowy sposób pytania (czy raczej: odpytywania) potęgują w osobach z afazją poczucie deficytów komunikacyjnych. Efektem takich działań jest najczęściej wycofanie się pacjenta z językowego porozumienia.
Prezentowany poniżej schemat postępowania diagnostycznego został opracowany na podstawie doświadczeń z pacjentami dotkniętymi głębokimi zaburzeniami afatycznymi, którzy – posługując się najczęściej embolem (żargonofazją) – nie potrafili sygnalizować swoich trudności nie tylko natury językowej, ale także neurobiologicznej (np. w zakresie zakłóceń zmysłu wzroku, trudności w rozumieniu, powtarzaniu czy nawet poruszaniu się).

System semantyczny a afazja

Koncepcje opracowane na styku językoznawstwa kognitywnego oraz antropologii języka zakładają istnienie w umysłach ludzi kategorii „[…] odnoszących się do pojęć związanych z życiem codziennym, sensami słów i terminami językowymi. W przypadku rozpadu systemu językowego naturalne kategorie semantyczne zostają zakłócone, przez co dochodzi do anomii, tj. ogólnego ograniczenia wyszukiwania słów ze słownika mentalnego pacjenta (Rutkiewicz-Hanczewska 2016). Dlatego też program terapii afazji powinien odzwierciedlać naturalną dominację w dostrzeganiu przede wszystkim przedmiotów i postaci oraz czynności nad innymi elementami otaczającej człowieka rzeczywistości. Frekwencyjne badania języka naturalnego wyka...