Diagnoza dyslalii anatomiczno–funkcjonalnej – wpływ asymetrii ciała na aparat artykulacyjny

Definicja i formy dyslalii

Dyslalia to ogólne pojęcie stosowane przy określaniu postaci wad wymowy. Oznaczać może nieprawidłowości wymowy wywołane najróżniejszymi czynnikami, zaburzenia artykulacji pochodzenia korowego lub obwodowe zaburzenia artykulacji. Dyslalia jako wada wymowy może być jedynym problemem pacjenta, gdy nieprawidłowości dotyczą podsystemu fonetyczno-fonologicznego języka i tylko tego, lub jednym z wielu problemów, towarzyszącym różnym zaburzeniom mowy. Wówczas należałoby poszukać przyczyny nieprawidłowości, np. w przebiegu afazji (dyslalia centralna), niedosłuchu (afazja audiogenna), nieprawidłowej budowy anatomicznej narządów mowy (dysglosja; Grabias, Panasiuk, Woźniak 2015, 227–228).
W 1997 r. Danuta Emiluta-Rozya wprowadziła pojęcie dyslalii anatomiczno-funkcjonalnej, wywołanej czynnikami obwodowymi egzogennymi i endogennymi, takimi jak nieprawidłowości żucia, gryzienia, połykania, wywołane np. błędami pielęgnacyjnymi w okresie dorastania, a także anomaliami generowanymi z ciała.
Bardzo często występują łączone formy dyslalii, w których zakłócone są czynności prymarne, takie jak oddychanie, przyjmowanie pokarmów i picie (Pluta-Wojciechowska 2013, 21–22.), pacjent prezentuje również nieprawidłowości w budowie anatomicznej układu stomatognatycznego (np. skrócone wędzidełko języka, powiększone migdałki, rozszczep lub poważna wada zgryzu). Wówczas należy wziąć pod uwagę wszystkie te czynniki i właściwie zaplanować terapię.

Diagnoza dyslalii – znaczenie holistycznego spojrzenia na pacjenta

Do gabinetu logopedy/neurologopedy trafiają pacjenci w każdym wieku, doświadczający trudności artykulacyjnych w mniejszym lub większym stopniu. Aby skutecznie im pomóc, konieczna jest całościowa obserwacja objawów i ustalenie patomechanizmu powodującego zaburzenia. Specjaliści mają do dyspozycji szereg testów i pomocy diagnostycznych, które pozwalają nakreślić problem, jednak należy pamiętać o całościowym spojrzeniu na człowieka. Język nie jest wyizolowanym narządem, jego praca zależy od sprawności i funkcjonowania całego ciała – mięśni szyi, kości gnykowej, obręczy barkowej, brzucha, miednicy, prawidłowej pracy powięzi i łańcuchów mięśniowych. Pojawienie się asymetrii w obrębie ciała wygeneruje objawy w jamie ustnej. 

Wywiad

Jak zatem powinna wyglądać diagnoza pacjenta z trudnościami artykulacyjnymi? Przede wszystkim należy przeprowadzić dokładny wywiad, uwzględniający stan zdrowia (pytamy o alergie, przyjmowane leki, czy pacjent jest w procesie rehabilitacyjnym, ma dolegliwości bólowe, jeśli tak, to w której części ciała), tryb życia (czy osoba prowadzi aktywny tryb życia, stosuje dietę, wysypia się itp.), stan psychiczny (podatność na...