Deficyty językowe a trudności w nauce pisania u dzieci z niedokształceniem mowy o typie afazji

Zapraszamy również do przeczytania innego artykułu: Rodzaje błędów językowych

Kiedy nie rozróżnia się słów we własnym języku, zaczyna się traktować słowa w języku ojczystym podobnie jak słowa w języku obcym.
Aleksander Łuria

Deficyty językowe będące obrazem klinicznym tak pojętej afazji[1], występujące we wszystkich podsystemach językowych (fonetyczno-fonologicznym, fleksyjno-składniowym, leksykalno-semantycznym i pragmatycznym), mają swoje odzwierciedlenie w piśmie. I choć nie można na podstawie samej umiejętności pisania dokonać klasyfikacji afazji, to zaburzenia pisania często odzwierciedlają trudności komunikacji werbalnej (za: Wójcik-Topór 2021).

Przyjmując za Martą Bogdanowicz i Grażyną Krasowicz-Kupis, że pisanie stanowi złożony proces psycholingwistyczny i wymaga formułowania treści i formy językowej, a następnie kodowania, stosownie do zamierzeń nadawcy, za pomocą pisma, nie sposób oddzielić trudności językowych od trudności w nabywaniu umiejętności pisania. Proces ten, jak podkreślają przywoływane autorki, wymaga sprawności językowej na poziomie fonologicznym, morfologicznym, syntaktycznym, semantycznym oraz sprawności poznawczych, głównie w zakresie percepcji wzrokowej, słuchowej, kinestetycznej, procesów pamięciowych, a także operacji umysłowych na poziomie myślenia pojęciowego (Bogdanowicz, Krasowicz-Kupis 2005).

Obniżona sprawność językowa o różnej etiologii determinuje nabywanie umiejętności pisania. Jednakże na szczególną uwagę zasługują dzieci o niedokształceniu mowy o typie afazji, ze względu na złożoność deficytów językowych. 

Na potrzeby artykułu wybrałam dwa niejednoznaczne diagnostycznie przypadki dotyczące diagnozy różnicowej w odniesieniu do specyficznych zaburzeń językowych oraz niedokształcenia mowy o typie afazji. W obu przypadkach pojawiają się objawy zachowań językowych typowe dla dzieci z niedokształceniem mowy o typie afazji oraz stwierdza się etiologię niepotwierdzającą jednoznacznie wystąpienia u nich ewidentnych uszkodzeń neurologicznych. W związku z powyższym skierowano te dzieci na konsultację neurologiczną i uzyskano diagnozę medyczną: zaburzenia ekspresji mowy.

W przypadku dzieci afatycznych, diagnozowanych w wieku szkolnym, na pierwszy plan wysuwają się trudności w nabywaniu umiejętności pisania, czytania, rozumienia tekstu. Często też zgłaszane są one do poradni psychologiczno-pedagogicznych w celu diagnozy specyficznych trudności w nauce czytania i pisania.

Tak było też w przypadku dziesięcioletniego Ignacego, ucznia trzeciej klasy szkoły podstawowej, oraz dwunastoletniej Marii, uczennicy klasy czwartej, dzieci zgłoszonych do poradni psychologiczno-pedagogiczne...