Zaburzenia połykania w wieku senioralnym – presbyfagia

Etiopatologia

Konsekwencją naturalnego starzenia są zmiany zachodzące w różnych układach organizmu, niektóre z nich wpływają na funkcje połykania.
1.    Dysfunkcje układu nerwowego:

• odnerwienie mięśni spowodowane degradacją połączeń nerwowo-mięśniowych prowadzi do zmniejszenia liczby jednostek motorycznych (Strzelecki, Ciechanowicz, Zdrojewski 2011),
• osłabienie czucia na tle zaburzeń przewodnictwa nerwowego (szczególnie w jamie ustnej i gardle) utrudnia tworzenie bolusa, powoduje trudności w wyzwoleniu odruchu połykania i zaburzenia czasowej regulacji sekwencji połykania (Robbins, Bridges, Taylor; 2006, Rolls, Drewnowski 1996; Stręk 2005; Pabis, Babik 2007; Humbert, Robbins 2008),
• ośrodkowa dysregulacja odczuwania głodu i sytości (Rolls, Drewnowski 1996; Pabis, Babik 2007).

2.    Dysfunkcje układu ruchu:
Sarkopenia (ubytek masy mięśniowej) prowadzi do zmniejszenia liczby jednostek motorycznych i stopniowo do utraty siły mięśniowej. Może obejmować również mięśnie języka. Proces sarkopenii rozpoczyna się po 50. r.ż. (dotyczy 10% osób w wieku 60–70 lat i aż 50% osiemdziesięciolatków), w zaawansowanym wieku dołącza się tzw. atrofia z zużycia (Strzelecki, Ciechanowicz, Zdrojewski 2011; Humbert, Robbins 2008; Krzemińska-Siemaszko, Wieczorowska-Tobis 2012).
Trudności ruchowe związane z połykaniem pogarszać może ograniczenie elastyczności tkanki łącznej w strukturach szyi i gardła (Rolls, Drewnowski 1996, Stręk 2005).

3.    Zaburzenia układu trawiennego:

• spowolnienie pierwotnej perystaltyki gardła i przełyku po 60 r.ż. wydłuża pasaż kęsa (Robbins, Bridges, Taylor 2006), zaś ograniczenie wtórnej perystaltyki utrudnia oczyszczanie tych struktur z zalegających resztek pokarmu oraz podnosi ryzyko penetracji i aspiracji,
• ogólne spowolnienie pracy układu trawienia wiąże się m.in. z wolniejszym opróżnianiem żołądka i spadkiem łaknienia (Rolls, Drewnowski 1996; Pabis, Babik 2007),
• pogorszenie warunków zgryzowych, utrudnienie gryzienia i żucia (przez utratę i choroby zębów, przyzębia, niedopasowane protezy, choroby stawu skroniowo-żuchwowego) (Rolls, Drewnowski 1996; Pabis, Babik 2007; Butler, Stuart, Kemp 2009, Radwan-Oczko 2014),
• kserostomia (związana z wiekiem) spowodowana zmniejszonym wydzielaniem śliny często bywa pogłębi...