Wielospecjalistyczna pomoc dziecku z mutyzmem wybiórczym w placówce edukacyjnej

Mutyzm wybiórczy należy do grupy zaburzeń w funkcjonowaniu emocjonalnym i społecznym dotyczącym zachowania i emocji, podobnie jak jąkanie i mowa bezładna (Jastrzębowska 2005). Według Zbigniewa Tarkowskiego: ,,Istotą mutyzmu jest długotrwałe milczenie osoby, która potrafi mówić. Jest to więc zaburzenie motywacji, gotowości komunikowania się, a nie języka… W przypadku dzieci najistotniejsze jest odróżnienie mutyzmu wybiórczego od nieśmiałości oraz od fobii przedszkolnej i szkolnej” (Tarkowski 2015). Wykluczyć należy też m.in. autyzm i niepełnosprawność intelektualną. Specjalista, który może pomóc w rozpoznaniu i w terapii mutyzmu, to terapeuta: logopeda, psycholog, pedagog, psychiatra. O sukcesie terapii decyduje doświadczenie w leczeniu zaburzeń mowy o podłożu lękowym (np. jąkania), umiejętność nawiązania kontaktu z dzieckiem oraz wiedza terapeuty dotycząca problemu mutyzmu i motywacja rodziny/nauczycieli do współpracy z terapeutą. Nauczyciele i rodzice w ramach pomocy publicznej najczęściej korzystają ze wsparcia specjalistów poradni psychologiczno-pedagogicznych. Zdarza się, że dziecko trafia do diagnosty – logopedy lub innego specjalisty zbyt późno, ponieważ objawy mutyzmu bywają mylone z długotrwałymi trudnościami adaptacyjnymi i dziecko kierowane jest do specjalisty po dłuższym czasie występowania objawów niż jeden miesiąc. Cztery tygodnie (z wyłączeniem pierwszego miesiąca pobytu w placówce) to okres krytyczny dla diagnozy różnicowej między trudnościami adaptacyjnymi a mutyzmem selektywnym i jedno z kryteriów diagnozy według klasyfikacji ICD-10 oraz wdrażanej obecnie wersji ICD-11 Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych sporządzonej przez Światową Organizację Zdrowia. Im wcześniej podjęta jest terapia, tym większe są szanse powodzenia i osiągnięcia założonego kryterium sukcesu – uruchomienia posługiwania się mową w grupie i w stosunku do osób, z którymi dziecko nie podejmuje się komunikowania werbalnego. Niekorzystna w przebiegu terapii jest częsta rotacja nauczycieli i specjalistów zajmujących się dzieckiem, co wystąpiło w przypadku prezentowanym poniżej. W niniejszym tekście przedstawię postępowanie logopedyczne we współpracy z innymi specjalistami, rodziną i nauczycielami wobec chłopca w wieku od czterech lat i czterech miesięcy do siódmego roku życia, kiedy to chłopiec rozpoczął naukę w szkole. 

Dane z wywiadu i analizy dokumentów

Sebastian został zgłoszony do poradni psychologiczno-pedagogicznej po raz pierwszy w wieku czterech lat i czterech miesięcy z powodu trudności w komunikowaniu się werbalnym. Na podstawie wyników badania logopedycznego wydano opinię w sprawie objęcia chłopca pomocą psychologiczno-pedagogiczną w przedszkolu z powodu opóźnionego rozwoju mowy. Sebastian od początku pobytu w przedszkolu nie porozumiewał się słownie z rówieśnikami ani z nauczycie...