Terapia nosowania u pacjentów z rozszczepem podniebienia

Nosowanie jest jednym z charakterystycznych objawów mowy rozszczepowej (inaczej palatolalii, mowy podniebiennej, mowy rozszczepowej), która charakteryzuje się przede wszystkim zaburzeniami artykulacji (dyslalią) oraz właśnie nosowaniem (Pruszewicz 1992; Hortis-Dzierzbicka, Stecko 2005; Pluta-Wojciechowska 2008).
Najczęściej w odniesieniu do pacjentów z rozszczepem mówi się o nosowaniu otwartym, tymczasem u osób tych często występuje nosowanie mieszane – oprócz zjawiska nadmiernego unosowiania głosek oraz nosowego zabarwienia głosowego obserwuje się również stałe bądź okresowe współwystępowanie nosowania zamkniętego, czyli nosowanie mieszane.

Nosowanie

Nosowanie jest to „zaburzenie artykulacji i barwy głosu na skutek wadliwego rezonansu nosowego” (Skorek 2000). Inna definicja mówi o nosowaniu jako o „tworzeniu dźwięków mowy, podczas którego występuje nieprawidłowy rezonans powstających dźwięków, wynikający z patologicznego wpływu jamy nosowej i nosogardzieli na akustyczną strukturę powstających głosek. Może ono przyjąć postać nosowania otwartego, nosowania zamkniętego lub nosowania mieszanego” (Pluta-Wojciechowska, źródło internetowe).
Nosowanie jest zjawiskiem patologicznym, wpływającym na jakość mowy, nieraz utrudniającym jej odbiór (rozumienie). Ponieważ w obrębie tego zjawiska dochodzi do substytucji, zaliczyć je można do zaburzeń artykulacji (dyslalii). Z drugiej strony, nosowanie jest także objawem nieprawidłowego użycia rezonatorów, więc należy do zaburzeń fonacji. W związku z tym zjawisko to może nosić nazwę: 

• rynolalii (łac. rhinolalia), gdy odnosi się do zaburzenia artykulacji,
• rynofonii (łac. rhinophonia), gdy odnosi się do zaburzenia fonacji.

Nawet gdy uznamy, że niewielki stopień nasilenia nosowania nie utrudnia komunikacji, to poważny stopień nasilenia nosowania – nosowanie całkowite – wpływa znacząco na zrozumiałość mowy, gdyż w jego przypadku stwierdza się substytucje:

1. w przypadku nosowania otwartego całkowitego głoski ustne wymawiane są jak głoski nosowe: głoska [b] jest zastępowana przez [m], głoska [d] – przez [n], głoska [Ÿ] przez [ń], głoska [o] – przez [³], głoska [e] – przez [ę], np. [baba] → [mama], [dam] → [nam], [ŸaŸa] → [ńańa], [b³ki] → [m³ki].
2. w przypadku nosowania zamkniętego całkowitego głoski nosowe wymawiane są jak głoski ustne: głoska [m] jest zastępowana przez [b], głoska [n] – przez [d], głoska [ń] – przez [Ÿ], głoska [³] – przez [o], głoska [ę] – przez [e], np. [mama] → [baba], [na] → [da], [ńe] → [Ÿe].

Głoski nosowe i ustne w język