Dyslalie obwodowe jako zaburzenia najczęściej występujące u dzieci, młodzieży i dorosłych

Co to jest dyslalia?

Dyslalia to termin w literaturze logopedycznej mający wiele definicji, jednak najczęściej używa się go w odniesieniu do zaburzeń artykulacji. Pomimo prób ujednolicenia znaczenia tego terminu we współczesnej terminologii nie ma jednego spójnego i jednolitego opisu. Interesujące ujęcia tego terminu pojawiły się pod koniec ubiegłego wieku, zaproponowane przez Halinę Mierzejewską i Danutę Emilutę-Rozyę (1994, 1997), a następnie – kontynuowane w publikacjach Emiluty-Rozyi (2008, 2012, 2013). Badaczka definiuje dyslalię obwodową jako zaburzenie artykulacyjne (zakłócenie w realizacji dźwięków mowy). Zaznacza, że u badanej osoby występuje prawidłowe rozumienie i tworzenie wypowiedzi słownych, natomiast trudności dotyczą tylko produkowania jednostek elementarnych systemu językowego, a pozostałe struktury systemu są opanowane (Emiluta-Rozya 2013, s. 8). Z tej koncepcji wywodzi się ujęcie dyslalii, zaproponowane przez autorki zajmujące się tą problematyką w swoich badaniach. Wśród tych badaczy można wymienić: Barbarę Ostapiuk (2013a i b), Lilianę Konopską (2006, 2015), Danutę Plutę-Wojciechowską (2015, 2017), a także autorkę tego tekstu, Ewę Jeżewską-Krasnodębską (2011, 2015, 2017, 2019).Termin dyslalia w swojej praktyce i publikacjach definiuję w rozumieniu zaproponowanym przez H. Mierzejewską i D. Emilutę-Rozyę (1997). Dyslalia jest zakłóceniem realizacji dźwięków mowy, innymi słowy – jest zaburzeniem realizacji fonemów. Ta nieprawidłowość może stanowić odrębną formę zaburzenia mowy (postać diagnozy logopedycznej) lub występować w niemal każdej formie zaburzenia mowy jako jeden z objawów.

Formy dyslalii

Jeśli dyslalia przyjmuje postać formy zaburzenia mowy, to jest to zaburzenie „jednoobjawowe”, dotyczące tylko realizacji fonemów. Jej patomechanizm jest wówczas obwodowy i możemy wyróżnić za autorkami zestawienia form zaburzeń mowy, H. Mierzejewską i D. Emilutą-Rozyą (1997), następujące formy występujących zaburzeń: dyslalię anatomiczną (dysglosję), dyslalię funkcjonalną i dyslalię słuchową. W 2008 r. D. Emiluta-Rozya dodała do tych form jeszcze dyslalię środowiskową. O dyslalii anatomicznej mówimy w sytuacji, gdy zaburzenia realizacji fonemów są spowodowane zmianami anatomicznymi w budowie aparatu artykulacyjnego (np. wadami zgryzu, ankyloglosją, rozszczepami warg i podniebienia), które ograniczają lub uniemożliwiają wykonanie odpowiednich ruchów artykulacyjnych. W myśl tej koncepcji dyslalia słuchowa jest skutkiem wady budowy lub funkcjonowania narządu słuchu, ale odnosi się tylko do takiej sytuacji, w której konsekwencją jest niedosłuch powodujący zaburzenia dźwięków mowy, natomiast inne struktury językowe są zaburzone. O dyslalii funkcjonalnej D. Emiluta-Rozya pr...