Ortotropia. Dlaczego warto rozpocząć leczenie ortodontyczne w piątym roku życia?

Niestety, u coraz większej liczby dzieci w wieku przedszkolnym nie wystarczy działanie profilaktyczne. Nieprawidłowy rozwój twarzy i zgryzu zaczyna mieć charakter epidemii i duża część pacjentów wymaga intensywnego leczenia ortodontycznego już od najmłodszych lat życia.
Ortotropia opiera się na dowodach naukowych mówiących o istotnym wpływie środowiska na powstawanie wad zgryzu i – szerzej – dystrofii czaszkowo-twarzowej. Wady zgryzu i wady szkieletowe są jednymi z kilku objawów towarzyszących deformacji czaszkowo-twarzowej, które powstają w wyniku nieprawidłowego wzrostu twarzy. Pojawiają się także inne symptomy. Są to m.in. problemy laryngologiczne (przerost migdałków, skrzywienie przegrody nosa, przerośnięte małżowiny nosowe, nawracające stany zapalne ucha środkowego, problemy oddechowe podczas snu, w tym chrapanie i bezdech senny), problemy logopedyczne, wady postawy ciała, zaburzenia ze strony stawów skroniowo-żuchwowych, bruksizm, problemy periodontologiczne, próchnica zębów. Terapia posturalna może istotnie wpłynąć na zdrowie ogólne dziecka i jego dalszy rozwój, zapobiegając rozwojowi ww. nieprawidłowości.
Ortotropia to zarówno leczenie, jak i uczenie oraz trening. Zadaniem lekarza ortodonty jest stworzenie zespołu terapeutyczno-trenerskiego, w ramach którego wyedukowani rodzice pomagają w leczeniu swojego dziecka, a lekarz, często we współpracy z neurologopedą i fizjoterapeutą, wyznacza cele i nadzoruje przebieg terapii. Przykłady prowadzonego w ten sposób leczenia prezentowane są poniżej.

Ryc. 1. Poprawa profilu twarzy i uśmiechu po leczeniu wczesnym metodą ortotropii
Źródło: opracowanie własne na podstawie uzyskanych danych.
 

Ryc. 2. Przykład poprawy zgryzu po leczeniu wczesnym metodą ortotropii
Źródło: opracowanie własne na podstawie uzyskanych danych.

Czynniki kształtujące wzrost twarzy i łuków zębowych

Duży wpływ na kierunek wzrostu twarzy i na kształt łuków zębowych ma środowisko. Już od dnia narodzin twarz poddawana jest czynnikom, które wpływają na jej prawidłowy lub nieprawidłowy rozwój. Są to: karmienie piersią, czas i metoda podawania pierwszych pokarmów, rodzaj i twardość diety, częstość infekcji górnych dróg oddechowych oraz alergie.
Ogromne znaczenie ma tor oddychania indukowany czynnikami zewnętrznymi. Powoduje on cały łańcuch zdarzeń, który prowadzi do zmiany spoczynkowej pozycji żuchwy, warg i języka. Ustny tor oddychania, otwarte usta, obniżona pozycja żuchwy oraz niska pozycja języka wpływają na zmianę kierunku wzrostu twarzy z prawidłowego, czyli do przodu, na nieprawidłowy – w dół i do tyłu. Rosnąca w dół twarz powoduje dalsze obniżanie żuchwy i języka, a także większe upośledzanie drożności dróg oddechowych. Kompensacja zwężonych dróg oddechowych wymusza zmiany w postawie odcinka szyjnego kręgosłupa. W ten sposób deformacja twarzy wpływa na postawę kręgosłupa. Wewnątrzustnie wyrazem nieprawidłowego wzrostu twarzy są zwężenia łuków zębowych i stłoczenia zębów.

Każde dziecko, które spełni poniższe warunki w okresie rozwoju, ma szansę uzyskać prawidłowo i trwale uszeregowane zęby, szeroko otwarte górne drogi oddechowe oraz piękną twarz. Są to:

• zamknięte usta w pozycji spoczynkowej,
• oddychanie przez nos w spoczynku,
• złączone w delikatnym kontakcie łuki zębowe w pozycji spoczynkowej,
• język spoczywający w całości na podniebieniu – żadna jego część nie może układać się między zębami,
• połykanie z językiem na podniebieniu, bez wywoływania ruchu mięśni mimicznych,
• żucie twardych pokarmów,
• prawidłowa postawa całego ciała.
   

Proces deformacji twarzy i łuków zębowych zaczyna się wcześnie i trwa latami. Często pierwsze symptomy deformacji i nieprawidłowego wzrostu są trudne do zauważenia. Twarze małych dzieci są postrzegane jako ładne. Niestety, mnogość niewłaściwych cech podczas wzrostu twarzy powoduje, że niemal skokowo twarz nastolatka staje się mniej atrakcyjna.
Po zakończeniu wzrostu twarzy (po 12. r.ż.) na istotną poprawę wyglądu i leczenie przyczynowe jest często za późno. Biorąc to pod uwagę, w okresie wczesnego dzieciństwa niepokoić powinny otwarte usta zarówno w dzień, jak i w nocy, chrapanie, bezdech senny, brak szpar i brak starcia guzków w okresie późnego uzębienia mlecznego (po 5. r.ż.), stłoczenia zębów mlecznych, opóźnione wyrzynanie się zębów stałych, stłoczenia zębów stałych.
Ważna jest wczesna diagnostyka pod kątem rozpoznania nieprawidłowych nawyków i postaw. Leczenie przyczynowe je...