Mutyzm wybiórczy w szkolnym plecaku

Charakterystyka zaburzenia

Chociaż coraz więcej specjalistów pracujących z dziećmi dysponuje wiedzą na temat mutyzmu wybiórczego, to jest on wciąż stosunkowo mało znany. W jaki sposób zidentyfikować w grupie dziecko z mutyzmem wybiórczym? Jak nawiązać z nim kontakt, który jest kluczem do sukcesu późniejszej terapii?

Mutyzm wybiórczy to zaburzenie lękowe, które sprawia, że zmagające się z nim dzieci napotykają szczególne trudności w sytuacjach nowych. W przeciwieństwie do rówieśników, doświadczają intensywnego lęku, gdy zostają wprowadzone do nieznanego dotychczas otoczenia, gdzie oczekuje się od nich mówienia. Wówczas milkną, zamykają się w sobie, stają się napięte i sprawiają wrażenie, jakby zamarzały. Za wszystkie te reakcje odpowiada paraliżujący je lęk, a nie – jak niegdyś sądzono – upór i chęć okazania protestu. Dzieci z mutyzmem wybiórczym chcą mówić (Camposano 2011).

Specyfiką opisywanego zaburzenia jest wybiórczość mówienia. Polega ona na tym, że dziecko odzywa się tylko w niektórych sytuacjach lub tylko do niektórych osób. Najczęściej jest w stanie swobodnie rozmawiać z najbliższymi członkami rodziny, wśród których czuje się bezpiecznie, ale nie jest w stanie zwrócić się do kogoś spoza tego grona. Wybiórczość może przybierać różne formy. Może dotyczyć także miejsca (np. dziecko odzywa się w domu, ale milknie w szkole, przedszkolu czy sklepie), płci (np. dziecko preferuje kobiety jako rozmówców) lub wieku (np. dziecko nawiązuje kontakt werbalny tylko z innymi dziećmi). Różne bywa także nasilenie mutyzmu wybiórczego. Niektóre milczą zupełnie, inne posługują się jedynie gestami czy onomatopejami (Sharp, Sherman, Gross 2007).

Trudności z diagnozą

Mutyzm selektywny dotyczy częściej dziewczynek niż chłopców, w proporcji od 1,5:1 do 2,1:1 (Kristensen, 2002). Najczęściej po raz pierwszy jest rozpoznawany w momencie, gdy dziecko przekracza mury przedszkola lub szkoły. Właśnie wtedy okazuje się, że dotychczas rozmowny kilkulatek milknie (Chavira, Shipon-Blum, Hitchcock, Cohan, Stein 2007). Sytuacja ta może być trudna do zidentyfikowania z co najmniej kilku powodów. Po pierwsze, brak kontaktu werbalnego z dzieckiem tłumaczy się często jego nieśmiałością, rozumianą jako ogólna charakteryzująca go cecha, z której „wyrośnie”. Jednak mutyzm wybiórczy nie wycofuje się samoistnie z biegiem lat i należy jak najszybciej zapewni...