Funkcjonowanie społeczno-emocjonalne dzieci

Opóźniony rozwój mowy

W literaturze przedmiotu można znaleźć wiele definicji opisujących opóźniony rozwój mowy (ORM). Celem niniejszego artykułu nie jest rozstrzyganie wieloletnich rozważań terminologicznych, a ukazanie konsekwencji w rozwoju kompetencji społeczno-emocjonalnych dziecka z ORM. Na potrzeby niniejszej analizy została przyjęta klasyfikacja opóźnionego rozwoju mowy Grażyny Jastrzębowskiej (2005), któ-
ra wyróżnia:

• niesamoistny opóźniony rozwój mowy – wiąże się ze współistniejącymi zaburzeniami rozwoju psychomotorycznego lub jest wtórny do nich,
• fragmentaryczny (pierwotny) opóźniony rozwój mowy – odnoszący do specyficznych zaburzeń sfery językowej.
• samoistny (prosty) opóźniony rozwój mowy – związany z wolniejszym tempem nabywania sprawności i kompetencji językowych, który nie stanowi następstw zaburzeń neurobiologicznych.

Zdaniem Jastrzębowskiej (2005), określenie „opóźniony rozwój mowy” powinno być stosowane jedynie w przypadku małych dzieci (do 3. r.ż.), ponieważ u nich nie można w jednoznaczny sposób wskazać przyczyn opóźnienia.

Ten sam termin w przypadku starszych dzieci może być stosowany jako opis objawu, a nie kategoria diagnostyczna. W tym znaczeniu opóźniony rozwój mowy będzie jednym z symptomów obserwowanych m.in. w obrębie całościowych zaburzeń rozwoju, niepełnosprawności intelektualnej, afazji, niedosłuchu czy też określonych zespołów genetycznych. Artykuł ten skupia się na sytuacji osób, które we wstępnej diagnozie logopedycznej zostały zakwalifikowane do grupy dzieci z samoistnym opóźnionym rozwojem mowy.

Zadania rozwojowe dziecka we wczesnym dzieciństwie

Okres wczesnego dzieciństwa obejmuje przedział wiekowy od urodzenia do 3. r.ż. Wyodrębnia się w nim dwie fazy: wiek niemowlęcy (do 1. r.ż.) oraz wiek poniemowlęcy (między 2. a 3. r.ż.). 3. r.ż. ma kluczowe znaczenie w sposobie rozumienia i używania pojęcia opóźniony rozwój mowy. Warto zatem zwrócić szczególną uwagę na to, czego uczy się dziecko w tym czasie, jakie wyzwania rozwojowe przed nim stoją. Z perspektywy psychologa pracującego w poradni psychologiczno-pedagogicznej jest to również istotny moment rozwojowy, ponieważ duży odsetek zgłaszanych na diagnozę dzieci ma właśnie trzy lata. Rodzice, jeżeli nawet dostrzegali wcześniej trudności w rozwoju mowy swoich dzieci, często je bagatelizowali. 

Wiek trzech lat w koncepcji Jeana Piageta odnosi się do okresu myślenia przedoperacyjnego. W tym czasie dziecko opanowuje zdolność umysłowego reprezentowania zdarzeń. Jednakże jego myślenie cechuje się jeszcze egocentryzmem, centracją, brakiem odwracalności i niezdolno...