Biologia czy środowisko? Czynniki warunkujące zróżnicowanie wypowiedzi narracyjnych

Różnorodność ścieżek edukacyjnych dostępnych w systemie szkolnictwa wyższego pozwala na obserwację wyraźnych różnic w sposobach myślenia i rozwiązywania problemów między osobami kształcącymi się w ramach nauk ścisłych, a tymi, które wybierają dziedziny artystyczne. Edukacja o profilu ścisłym, z jej naciskiem na logikę, analizę i metodykę, sprzyja rozwojowi stylów poznawczych ukierunkowanych na strukturalne rozumienie i rozwiązywanie problemów, kształcenie artystyczne, promujące ekspresję, kreatywność i interpretację, rozwija styl poznawczy bardziej otwarty na subiektywne doświadczanie i rozumienie świata, skłania do myślenia dywergencyjnego. Równie istotna w kształtowaniu się stylu poznawczego jest płeć człowieka. W powiązaniu z doświadczeniem edukacyjnym, płeć wpływa na złożoność kognitywnych uwarunkowań człowieka. Różnice w stylu poznawczym ujawniające się w strukturze wypowiedzi narracyjnej jedynie częściowo wynikają z biologicznych uwarunkowań zdeterminowanych płcią, nie mniejsze znaczenie w sposobie interpretowania świata ma środowisko edukacyjne i kulturowe, w jakim rozwija się jednostka.

Neurobiologiczne odmienności kobiet i mężczyzn

Różnice między kobietami i mężczyznami stały się ostatnio problemem nośnym w analizach naukowych, do czego zapewne przyczynił się rozwój nurtów gender, które płeć sprowadzają do wymiaru kulturowego, interpretując jako zespół atrybutów, zachowań i ról społecznie przypisanych kobietom i mężczyznom. Koncepcje gender, czasem określane mianem konstruktywizmu społecznego, różnice w zachowaniach językowych pomiędzy płciami interpretują jako wynik procesów społecznych i kulturowych, a nie bezpośredni skutek czynników biologicznych. Dowody empiryczne wskazują jednak na biologiczne uwarunkowania różnic w zachowaniach kobiet i mężczyzn, wynikające z budowy ich mózgu. A te neurobiologiczne różnice decydują o odmiennych wzorcach werbalnej i niewerbalnej komunikacji (Puć 2013). 

Tab. 1. Różnice w stylach konwersacyjnych kobiet i mężczyzn (Plopa 2007)