Czym jest stosowana analiza zachowania i jakie są jej założenia?
Analiza zachowania jest dziedziną nauki wywodzącą się z behawioralnego nurtu psychologii. Znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach – od edukacji, zwłaszcza dotyczącej osób z zaburzeniami rozwojowymi, przez ochronę zdrowia, sport, zarządzanie, aż po zrównoważony rozwój. Stosowana analiza zachowania (SAZ, ang. applied behavior analysis – ABA) to dziedzina wiedzy naukowej, której celem jest rozwiązywanie istotnych społecznie problemów związanych z zachowaniem przy wykorzystaniu uniwersalnych zasad uczenia się i motywacji. Specjaliści stosowanej analizy zachowania zajmują się wobec tego przede wszystkim przewidywaniem i zmianą zachowania poprzez modyfikację czynników biologicznych i środowiskowych, zarówno poprzedzających zachowanie, jak i towarzyszących mu i będących jego konsekwencjami. To właśnie modyfikacja tych zmiennych, a nie myśli, przekonań czy postaw, jest kluczowa w procesie zmiany zachowania. Można zatem powiedzieć, że analitycy i analityczki zachowania unikają mentalizowania (wyjaśniania zachowania poprzez odwołanie się do przyczyn wewnętrznych), a zamiast tego skupiają się na zjawiskach i zachowaniach, które są obiektywnie obserwowalne i mierzalne.
W ostatnich latach w Polsce zyskują popularność nurty terapeutyczne wykorzystujące procedury SAZ. Szczególnie dynamicznie rozwijają się podejścia kładące nacisk na aspekty rozwojowe i relacyjne w terapii, w tym ESDM (ang. The Early Start Denver Model) czy PRT (ang. Pivotal Response Training). Warto przy tym zauważyć, że pojęcie „stosowana analiza zachowania” jest szersze niż określenie „terapia behawioralna”. Na polskim gruncie powszechnie jest jednak określenie „terapia behawioralna”, aby mówić o terapii prowadzonej za pomocą procedur wywodzących się z SAZ. Wbrew popularnemu przekonaniu, terapia SAZ nie jest synonimem jednolitej metody lub konkretnej techniki. Interwencje terapeutyczne oparte na stosowanej analizie zachowania obejmują pełne spektrum oddziaływań: zarówno silnie ustrukturyzowane programy, prowadzone w formacie 1 uczeń i 1 nauczyciel, jak i naturalistyczne podejścia, w których nacisk kładziony jest głównie na modelowanie i kreowanie okazji do uczenia się w jak najbardziej naturalnym środowisku. Niektóre oddziaływania posiadają ponadto osobne nazwy, pod którymi stają się rozpoznawalne (np. 1. metoda zachowań werbalnych – ang. verbal behavior, 2. PECS® – ang. Picture Exchange Communication System).
POLECAMY
Stosowana analiza zachowania jako metoda terapeutyczna w przypadku trudności i zaburzeń
W praktyce osobami, z którymi analitycy i analityczki zachowania bardzo często podejmują współpracę, są specjaliści z dziedziny logopedii. W...
